Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego a zasada równouprawnienia związków wyznaniowych
Aneta Maria Abramowicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1601-6969
Abstrakt
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym związki wyznaniowe w Polsce mogą korzystać z przysługujących im praw zgodnie z zasadą równouprawnienia bez względu na formę uregulowania ich sytuacji prawnej. Do katalogu przysługujących związkom wyznaniowym praw należy zaliczyć prawo do procedowania przy zawarciu małżeństwa zgodnie z prawem wewnętrznym związków wyznaniowych, które po spełnieniu dodatkowych kryteriów wywrze skutki cywilne. Korzystanie z tego prawa powinno być zgodne z konstytucyjną zasadą równouprawnienia związków wyznaniowych. W obecnym stanie prawnym uprawnienie to może przysługiwać jedynie tym związkom wyznaniowym, których sytuacja prawna uregulowana jest w oparciu o umowę międzynarodową lub odrębną ustawę. Wyklucza to możliwość ubiegania się o to prawo związki wyznaniowe, których byt prawny opiera się o wpis do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych. Różnicowanie tych podmiotów w oparciu o jedynie kryterium formy uregulowania ich sytuacji prawnej budzi wątpliwości co do zgodności ze wskazaną konstytucyjną zasadą równouprawnienia. Bez względu na formę uregulowania sytuacji prawnej każdy związek wyznaniowy, zgodnie z zasadą równouprawnienia, powinien mieć możliwość uzyskania uprawnienia przysługującego innemu związkowi wyznaniowemu. W sytuacji gdy zachodzą usprawiedliwione przesłanki możliwe jest wprowadzenie różnicowania sytuacji prawnej związków wyznaniowych. Należy podkreślić, że sama forma uregulowania sytuacji pranej związku wyznaniowego nie jest wystarczającym kryterium wprowadzenia różnicowania sytuacji prawnej związków wyznaniowych. Dlatego konieczna jest zmiana przepisów prawa w celu zagwarantowania realizacji konstytucyjnej zasady równouprawnienia związków wyznaniowych także w zakresie prawa do korzystania z wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa cywilnego.
Słowa kluczowe:
wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego, związek wyznaniowy, zasada równouprawnienia związków wyznaniowych, forma uregulowania sytuacji prawnej, Konstytucja RP z 1997 r., relacje Państwo – Kościół, wolność sumienia i religiiBibliografia
Bała P., Pod wezwaniem Boga czy Narodu? Religia a ustrój – studium przypadku polskich konstytucji, Warszawa 2010.
Borecki P., Pietrzak M., Glosa do orzeczenia z 2 IV 2003, K 13/02, „Państwo i Prawo” 2002, nr 8.
Borecki P., Zasada równouprawnienia wyznań w prawie polskim, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2007, t. 10.
Borecki P., Pietrzak M., Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 kwietnia 2003 r., (sygn. Akt K 13/02), „Przegląd Sejmowy” 2003, nr 5.
Bożyk S., Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, w: Zasada równości w prawie. Konferencja naukowa. Rzeszów, 16 października 2003 r., red. H. Zięba-Załucka, M. Kijowski, Rzeszów 2004.
Brzozowski W., Konstytucyjne ramy stosunków państwo-kościół w Hiszpanii na przestrzeni XX wieku, w: Francuska Ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale kościołów i państwa z perspektywy stu lat, red. M. Pietrzak, Warszawa 2007.
Doktór-Bindas K., Zasada równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych, w: Podstawy regulacji stosunków Państwo-Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej (I Fondamenti della regolazione delle relozioni Stato-Chiesa nella Repubblica di Polonia e nella Repubblica Italiana), red. P. Czarnek, D. Dudek, P. Stanisz, Lublin 2010.
Dudek D., Równouprawnienie Kościołów i związków wyznaniowych na tle konstytucyjnych zasad prawa wyznaniowego w: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 styczeń 2003), red. A. Mezglewski, Lublin 2004.
Florianowicz-Błachut P., Luterański model otwartego państwa (quasi) wyznaniowego w Europie – od powiązania do przyjaznego rozdziału – kazus państw skandynawskich, w: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, L. Kondratiewa-Bryzik, Warszawa 2012.
Garlicki L., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym – status wspólnot religijnych, „Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego (numer specjalny)” 1999.
Góralski W., Instytucja małżeństwa wyznaniowego o skutkach cywilnoprawnych jako wyraz zasady bilateralności w stosunkach państwowo-kościelnych w Polsce, w: Bilateralizm w stosunkach państwowo-kościelnych, red. M. Bielecki, Lublin 2011.
Góralski W., Ochrona małżeństwa i rodziny w Konkordacie polskim z 1993 roku, w: Konkordat Polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
Góralski W., Wstęp do prawa wyznaniowego, Płock 2003.
Krukowski J., Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999.
Krukowski J., Konstytucyjny model stosunków między państwem a Kościołem w III Rzeczpospolitej, w: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 styczeń 2003), red. A. Mezglewski, Lublin 2004.
Krukowski J., Kościół i Państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 2000.
Krukowski J., Procedura uznawania skutków cywilnych małżeństwa kanonicznego w prawie polskim, „Roczniki Nauk Prawnych” 2000, t. 10, z. 2.
Krukowski J., Zawarcie małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi (Art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską), „Roczniki Nauk Prawnych” 1999, t. 9, z. 1.
Krukowski J., Warchałowski K., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2000.
Leszczyński P.A., Zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych w świetle relacji między art. 25 ust. 1 a art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, w: Zasady naczelne Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Materiały 52. Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Konstytucyjnego w Międzyzdrojach (27-29 maja 2010 r.), red. A. Bałaban, P. Mijal, Szczecin 2011.
Mączyński A., Wolność sumienia i religii w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Polski raport na XI Konferencję Europejskich Sądów Konstytucyjnych, „Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego” 1999, nr 1.
Majer P., Małżeństwo jako przedmiot zainteresowania kościoła i państwa-prawo kanoniczne a małżeństwo cywilne, w: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003), red. A. Mezglewski, Lublin 2004.
Matwiejuk J., Konkordat z 1993 roku a pozycja prawna kościołów i związków wyznaniowych nierzymskokatolickich, w: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003), red. A. Mezglewski, Lublin 2004.
Matwiejuk J., Konstytucyjna regulacja stosunków państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w III RP, „Administracja Publiczna. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Administracji w Białymstoku” 2005, nr 1.
Mezglewski A., Przepisy wprowadzające w życie instytucję małżeństwa konkordatowego, „Roczniki Nauk Prawnych” 1999, t. 9, z. 1.
Mezglewski A., Misztal H., Stanisz P., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2011.
Misztal H., Ustawy majowe – o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Polsce – z perspektywy 20 lat, w: Podstawy regulacji stosunków Państwo-Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej (I Fondamenti della regolazione delle relozioni Stato-Chiesa nella Repubblica di Polonia e nella Repubblica Italiana), red. P. Czarnek, D. Dudek, P. Stanisz, Lublin 2010.
Misztal H., Wolność religijna, w: Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, Lublin 2000.
Olszówka M., Interferencja zasad prawa wyznaniowego instytucjonalnego, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2010, t. 2.
Orzeszyna K., Podstawy relacji między państwem a kościołami w konstytucjach państw członkowskich i traktatach Unii Europejskiej. Studium prawnoporównawcze, Lublin 2007.
Pietrzak M., Nierzymskokatolickie Kościoły i związki wyznaniowe w Rzeczypospolitej Polskiej (1989-2000), w: Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, red. B. Górowska, Warszawa 2004.
Pietrzak M., Nowy Konkordat Polski, „Państwo i Prawo” 1994, nr 1.
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2010.
Pietrzak M., Stosunki państwo-Kościół w nowej Konstytucji, „Państwo i Prawo” 1997, nr 11-12.
Sobczyk P., Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, w: Problemy państwa i prawa, red. F. Prusak, Warszawa 2004.
Stanisz P., Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w Rzeczypospolitej Polskiej – zarys problematyki, w: Podstawy regulacji stosunków Państwo-Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej (I Fondamenti della regolazione delle relazioni Stato-Chiesa nella Repubblica di Polonia e nella Repubblica Italiana), red. P. Czarnek, D. Dudek, P. Stanisz, Lublin 2010.
Sztychmiler R., Współpraca państwa i Kościoła w prawnym regulowaniu kwestii dotyczących małżeństwa i rodziny, w: Bilateralizm w stosunkach państwowo-kościelnych, red. M. Bielecki, Lublin 2011.
Szymanek J., Klauzule wyznaniowe w Konstytucji RP, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2005, t. 8.
Szymanek J., Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych, „Studia Prawnicze” 2009, z. 1-2.
Szymanek J., Państwo – Kościół w III RP. Między systemem rozdziału łagodnego a systemem państwa parawyznaniowego, „Prawo i Religia” 2007, t. 1.
Szymanek J., Prawna regulacja wolności religijnej, „Studia Prawnicze” 2006, z. 2.
Szymanek J., Prawo wyznaniowe w praktyce III RP (zagadnienia wybrane), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2006, z. 1.
Szymanek J., Stosunki państwa ze związkami wyznaniowymi w świetle postanowień Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., w: Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, red. B. Górowska, Warszawa 2004.
Tunia A., Zasada równouprawnienia związków wyznaniowych i jej ograniczenia w zakresie zawierania małżeństw cywilnych w formie wyznaniowej, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2013.
Tunia A., Znaczenie ustaw majowych w zakresie możliwości zawierania małżeństw wyznaniowych, w: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy–dyskusje–postulaty, red. D. Walencik, Katowice–Bielsko-Biała 2009.
Winiarczyk-Kossakowska M., Wolność sumienia i religii, „Studia Prawnicze” 2001, z. 1.
Zieliński T.J., Mankamenty układowego regulowania sytuacji prawnej związków wyznaniowych na podstawie art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2009, t. 1.
Zieliński T.J., Rozciągnięcie prawa procedowania wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa cywilnego na wspólnoty religijne wpisane do rejestru (propozycja de lege ferenda), „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2012, t. 4.
Zieliński T.J., Stosowanie wyznaniowej formy zawarcia małżeństwa cywilnego poza Kościołem katolickim, „Państwo i Prawo” 2011, nr 2.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Dr, Katedra Prawa Wyznaniowego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0002-1601-6969Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
