Czy miesięcznice smoleńskie były uroczystościami religijnymi? Prawo a polska kultura religijna
Zbigniew Pasek
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-2580-4366
Abstrakt
Na przykładzie konfliktów wokół Miesięcznic Smoleńskich z 2017 r. Autor omawia problem uwzględniania w sprawach toczonych z art. 196 Kodeksu karnego (dot. obrazy uczuć religijnych) tradycji polskiej kultury religijnej. Stosując jako analogię zasadę „obrony z kultury” (cultural defense) Autor przywołuje historyczne korzenie polskiej tradycyjnej religijności, której główne cechy ukształtowały się w dobie baroku (sarmatyzmu). Jedną z najważniejszych cech tej religijności jest ścisłe połączenie sfery religii i polityki. Brak państwowości w okresie zaborów i PRL wzmocnił, podobnie jak w kulturze diasporalnego judaizmu, związek między religią i pozareligijnymi dziedzinami życia. Autor sugeruje rozważenie czynnika kulturowego podczas analizowania spraw o obrazę uczuć religijnych, które współcześnie rodzą się z powodu kurczenia się dominującego charakteru tego typu kultury. Zderzenie się jej z liberalnym i lewicowym dziedzictwem oświecenia (które determinuje współczesną kulturę prawną Polski) doprowadza do licznych konfliktów, które polegają na narastaniu różnic w zakresie wrażliwości symbolicznej i postrzegania fundamentów aksjologicznych Państwa. Różnice te ilustruje Preambuła do obecnej Konstytucji.
Słowa kluczowe:
obraza uczuć religijnych, kultura prawna, obrona przez kulturę, polska kultura religijnaBibliografia
Baraniecka-Olszewska, Kamila. 2013. Ukrzyżowani. Współczesne misteria męki Pańskiej w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Bek, Dominika. 2014. „Znaczenie odmienności kulturowej sprawcy dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego”. Studia Prawnicze 1: 109-121.
Bek, Dominika. 2018. Obrona przez kulturę. Analiza na gruncie polskiego prawa karnego. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Casanova, Jose. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Coser, Lewis A. 2009. Funkcje konfliktu społecznego. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Czarnowski, Stefan. 1965. Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego. W: Dzieła, t. 1, 121–152. Warszawa: PWN.
Dahrendorf, Ralf. 1993. Nowoczesny konflikt społeczny. Warszawa: Czytelnik.
Grzyb, Magdalena. 2016. Przestępstwa motywowane kulturowo. Aspekty kryminologiczne i prawnokarne. Reakcja krajów zachodnich na szkodliwe praktyki kulturowe. Warszawa: Wolters Kluwer.
Janyga, Wojciech. 2010. Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym w świetle współczesnego pojmowania wolności sumienia i wyznania. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Kuchowicz, Zbigniew. 1992. Człowiek polskiego baroku, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Mariański, Janusz. 2004. Religijność społeczeństwa polskiego w perspektywie europejskiej. Próba syntezy socjologicznej. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Niedźwiedź, Anna. 2014. Od religijności ludowej do religii przeżywanej. W: Kultura ludowa. Teorie, praktyki, polityki, red. Barbara Fatyga, Ryszard Michalski, 327-338. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych.
Olszewski, Daniel. 2014. Kultura i życie religijne społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Przybylska, Lucyna. 2014. Sakralizacja przestrzeni publicznych w Polsce. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Tazbir, Janusz. 1987a. „Sarmatyzacja potrydenckiego katolicyzmu”. W: Szlachta i teologowie. Studia z dziejów polskiej kontrreformacji, 230-267. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Tazbir, Janusz. 1987b. Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy. Mity a rzeczywistość historyczna. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”.
Tokarczyk, Roman. 2001. Współczesne kultury prawne. Kraków: Zakamycze.
Zdaniewicz, Witold. 2001. „Zachowania religijno-moralne”. W: Religijność Polaków 1991-1998, red. Witold Zdaniewicz, 70-81. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
Prof. dr hab., Katedra Studiów nad Kulturą i Badań Ery Cyfrowej, Wydział Humanistyczny AGH w Krakowie, ul. Gramatyka 8a, 30-071 Kraków
https://orcid.org/0000-0003-2580-4366Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
