Gwarancje wychowania religijnego dzieci w prawie polskim
Ryszard Sztychmiler
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6441-3291
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie o wystarczalność gwarancji wychowania religijnego w obowiązującym prawie polskim. Rodzice mają naturalne prawo podejmowania działań zmierzających do ukształtowania swoich dzieci pod względem psychicznym, umysłowym, duchowym, moralnym, światopoglądowym i religijnym. Słusznie znalazło to odzwierciedlenie w polskich przepisach konstytucyjnych, które uniemożliwiają narzucanie wzorców wychowawczych, kształtowanie postaw i przekonań dzieci wbrew woli rodziców. Również postanowienia umów międzynarodowych poświęconych ochronie praw człowieka nie ograniczają się z reguły do generalnego zagwarantowania wolności myśli, sumienia i religii każdemu człowiekowi. Zawierają też zazwyczaj postanowienia chroniące prawo rodziców do decydowania o kierunku wychowania moralnego i religijnego swego potomstwa. W zgodzie z tymi standardami ukształtowano przepisy polskich ustaw oraz wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych. Niezależnie od wyznania wszystkim zapewniono w szczególności możliwość korzystania z nauczania religii w szkołach. Można więc stwierdzić, że prawo rodziców do religijnego wychowania swych dzieci korzysta w Polsce z dość szerokiej ochrony. Jej ewentualne niedostatki mogą wynikać z niewłaściwego stosowania prawa. Kwestia ta zasługuje jednak na osobną analizę.
Słowa kluczowe:
wychowanie religijne, wolność religijna, prawa człowieka, nauczanie religii, prawo wyznanioweBibliografia
Banaszak, Bogusław. 2009. Konstytucja RP. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck.
Czuryk, Małgorzata. 2013. Ochrona prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi w systemach edukacji publicznej państw członkowskich Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
Dobkowski, Jarosław. 2018. „Zakres działania wspólnot religijnych w sferze administracji publicznej ze szczególnym uwzględnieniem spraw małżeństwa i rodziny”. W: Prawo w służbie małżeństwu i rodzinie. Księga jubileuszowa dedykowana ks. prof. dr. hab. Ryszardowi Sztychmilerowi z okazji 70. rocznicy urodzin, red. Mieczysław Różański, Justyna Krzywkowska, Magdalena Rzewuska, 153–164. Olsztyn: Wydział Prawa i Administracji UWM.
Grześkowiak, Alicja. 1991. „Religia w szkole a prawa człowieka”. W: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. Józef Krukowski, 41–51. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Grześkowiak, Alicja. 1994. „Konkordat a prawo do religii”. W: Prawda o konkordacie, red. Wojciech Góralski, 59–68. Częstochowa: „Niedziela”.
Kędziora, Paweł. 2015. „Wychowanie religijne a nauczanie religii w szkołach publicznych”. W: Wychowanie religijne i moralne, red. Mieczysław Różański, Ryszard Sztychmiler, 147–156. Olsztyn: Wydział Prawa i Administracji UWM.
Krajczyński, Jan. 2005. „Wychowanie dziecka w prawie kanonicznym, polskim i wspólnotowym”. Studia z Prawa Wyznaniowego 8: 163–189.
Kroczek, Piotr. 2013. Wychowanie. Optyka prawa polskiego i prawa kanonicznego. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II.
Krukowski, Józef. 1991. „Stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie nauczania religii w szkołach”. W: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. Józef Krukowski, 7–24. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Krukowski, Józef. 2000. Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krukowski, Józef. 2003. „Ochrona wolności myśli, sumienia i religii dziecka”. Roczniki Nauk Prawnych 13/2: 5–18.
Krukowski, Józef. 2008. Polskie prawo wyznaniowe. Warszawa: Wolters Kluwer.
Lach, Izabela. 2016. Dziecko jako podmiot wolności sumienia i wyznania. Warszawa: C.H. Beck.
Lubowicki, Kazimierz (oprac.). 1999. Posoborowe dokumenty Kościoła katolickiego i małżeństwie i rodzinie. Kraków: Wydawnictwo M.
Łączkowski, Wojciech. 1991. „Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w sprawie legalności instrukcji MEN dotyczących powrotu nauczania religii do szkoły w roku szkolnym 1990/91”. W: Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, red. Józef Krukowski, 69–83. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Mezglewski, Artur. 2000. „Usunięcie i przywrócenie nauczania religii do szkół”. W: Katecheza dzisiaj. Problemy prawne i teologiczne, red. Waldemar Janiga, Artur Mezglewski, 97–108. Krosno – Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu.
Mezglewski, Artur. 2009. Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Mezglewski, Artur. 2011. „Podstawowe formy uzewnętrzniania przekonań religijnych”. W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 94–98. Warszawa: C.H. Beck.
Michalski, Jarosław. 2006. „Jakie wychowanie religijne w epoce ponowoczesnej?”. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Socjologia Wychowania 16: 49–60.
Milerski, Bogusław. 2009. „Edukacja religijna w szkole neutralnej światopoglądowo”. W: Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński, 333–341. Warszawa: LexisNexis.
Misztal, Henryk. 2000. „Gwarancje prawa międzynarodowego i polskiego w zakresie uprawnień rodziców do religijnego wychowania dzieci”. Studia z Prawa Wyznaniowego 1: 5–20.
Misztal, Henryk. 2011. „Konstytucyjne gwarancje wolności sumienia i religii”. W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 66–73. Warszawa: C.H. Beck.
Pietrzak, Michał. 2010. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wolters Kluwer.
Przyborowska-Klimczak, Anna. 1998. Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów. Lublin: Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze.
Sobczyk, Paweł. 2008. „Wolność religijna a nauczanie w szkole”. Prawo Kanoniczne 51/1–2: 211–227. (Crossref)
Stawniak, Henryk. 2007. „Prawa i obowiązki rodziców w kontekście zadań szkoły”. Prawo Kanoniczne 50/3–4: 31–49. (Crossref)
Sztychmiler, Ryszard. 2002. „Ochrona praw człowieka w normach konkordatu polskiego z 1993 roku”. W: Ochrona człowieka w świetle prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Materiały z II Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Mierki 18–19 października 2001, red. Stanisław Pikulski. Olsztyn: Wydawnictwo UWM.
Sztychmiler, Ryszard. 2015a. „Komplementarne obowiązki rodziców i państwa względem chrześcijańskiego wychowania dzieci. Rozwój norm od Soboru Watykańskiego II do Kodeksu Prawa Kanonicznego”. W: Wychowanie religijne i moralne, red. Mieczysław Różański, Ryszard Sztychmiler, 13–30. Olsztyn: Wydział Prawa i Administracji UWM.
Sztychmiler, Ryszard. 2015b. „Konstytucyjna ochrona małżeństwa i rodziny a ekspansja gender”. Studia Prawnoustrojowe 27: 227–244.
Warchałowski, Krzysztof. 2007. „Gwarancje prawa do wychowania religijno-moralnego w umowach międzynarodowych”. Studia z Prawa Wyznaniowego 10: 201–208.
Winczorek, Piotr. 2000. Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Warszawa: Liber.
Zubik, Marek (red.). 2008. Wybór dokumentów prawa międzynarodowego dotyczących praw człowieka. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Ks. prof. dr hab., emerytowany profesor Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Obitza 1, 10-725 Olsztyn, adwokat przy Metropolitalnym Sądzie Archidiecezji Warmińskiej i prezes Krajowej Izby Adwokatów Kościelnych w Polsce
https://orcid.org/0000-0001-6441-3291Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
