Mechanizm limitacji prawa do wolności uzewnętrzniania przekonań religijnych w międzynarodowym systemie ochrony praw człowieka ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu europejskiego
Abstrakt
Artykuł 18 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka stanowi, że prawo do wolności myśli, sumienia i religii obejmuje (obok swobody zmiany religii i przekonań) prawo do uzewnętrzniania swojej religii lub przekonań. W budowanym po II wojnie światowej międzynarodowym systemie ochrony praw człowieka zadaniem Deklaracji było proklamowanie praw człowieka jako standardu międzynarodowego, a tym samym wskazanie podstawowych treści samego pojęcia praw człowieka użytego w Karcie Narodów Zjednoczonych. Analogiczne do treści art. 18 Deklaracji prawo do uzewnętrzniania przekonań religijnych uznane jest w art. 9 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 18 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz w art. 10 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej – traktatowych aktach normatywnych praw człowieka, mających znaczenie dla europejskiego rozumienia standardu ochrony w zakresie prawa do uzewnętrzniania religii lub przekonań na poziomie ponadpaństwowym i regionalnym. Ustępy drugie Konwencji i Paktu zawierają klauzule limitacyjne, dopuszczające ograniczenie wolności uzewnętrzniania przekonań religijnych. Karta przejmuje z Konwencji – choć nie bez zastrzeżeń – zakres chronionych praw, a przez to również mechanizmy limitacyjne. W niniejszym opracowaniu zastosowano metodę dogmatyczno-prawną. Dążąc do przyczynienia się do lepszego rozumienia praktycznoprawnych konsekwencji realizacji teoretycznych założeń klauzul limitacyjnych w – istotnych z europejskiego punktu widzenia – przepisach traktatowych chroniących wolność uzewnętrzniania przekonań religijnych, Autor omawia odnośne przepisy Konwencji, Paktu i Karty, analizując warunki prawnej dopuszczalności limitacji prawa do uzewnętrzniania przekonań religijnych na gruncie omawianych aktów prawa międzynarodowego.
Słowa kluczowe:
ograniczanie praw i wolności, system ochrony praw człowieka, wolność sumienia i religii, przekonania religijne, Karta Praw Podstawowych UE, Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolnościBibliografia
Bielecki, Marek. 2016. „Odmowa pełnienia służby wojskowej przez świadków Jehowy jako realizacja klauzuli sumienia. Uwarunkowania prawno-historyczne”. Studia z Prawa Wyznaniowego 19: 107–128. (Crossref)
Garlicki, Leszek. 2010. „Artykuł 9. Wolność myśli, sumienia i wyznania”. W: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom 1. Komentarz do artykułów 1–18, red. Leszek Garlicki, 550–582. Warszawa: C.H. Beck.
Falski, Jacek. 2020. „Zagwarantowanie warunków życia razem – element ochrony praw i wolności innych jako nowy wymóg demokratycznego społeczeństwa (na podstawie wyroku Wielkiej Izby ETPC z 1 lipca 2014 w sprawie S.A.S. v. Francja)”. Przegląd Sejmowy 1: 45–64. (Crossref)
Górski, Marcin. 2018. „Sędziowski aktywizm ETPC a deficyty strukturalne systemu Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności”. Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 8: 5–21. (Crossref)
Jasudowicz, Tadeusz. 1997. „Studium substancjalnych przesłanek dopuszczalności środków derogacyjnych”. W: Prawa człowieka w sytuacjach nadzwyczajnych ze szczególnym uwzględnieniem prawa i praktyki polskiej, red. Tadeusz Jasudowicz, 45–82. Toruń: TNOiK.
Jasudowicz, Tadeusz. 2012. „Test celowości w funkcjonowaniu mechanizmu limitacji korzystania z praw człowieka w systemie EKCP”. Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 3: 109–133.
Kamiński, Ireneusz C. 2020. „Artykuł 10 Wolność myśli sumienia i religii”. W: Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz 2020, red. Andrzej Wróbel, 1–57. Warszawa: C.H. Beck [legalis.pl].
Kędzia, Zdzisław. 2018. „70 lat Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka – Pomnik czy żywy dokument?”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 4: 5–23. (Crossref)
Księżniakiewicz, Malwina. 2012. „Stosowanie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej: Protokół brytyjski i Sprawozdania ze stosowania KPP UE”. Rocznik Integracji Europejskiej 6: 333–348. (Crossref)
Kubala, Maciej. 2015. „Ochrona wolności sumienia w artykule 10 Karty Praw Podstawowych”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i wyznania, red. Piotr Stanisz, Aneta Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 205–212. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Latos, Bartłomiej. 2008. Klauzula derogacyjna i limitacyjna w Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Mizerski, Rafał. 2009. Test legalności w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Mizerski, Rafał. 2013. „Podstawy obowiązku ustanowienia krajowych gwarancji proceduralnych w systemie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka”. Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 4: 69–106.
Mojski, Wojciech. 2014. „Ochrona wolności wypowiedzi w świetle uwag ogólnych nr 34 Komitetu Praw Człowieka”. Studia Iuridica Lublinensia 22: 589–602. (Crossref)
Murdoch, Jim. 2012. Ochrona prawa do wolności myśli, sumienia i wyznania w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Strasburg: Rada Europy.
Piechowiak, Marek. 2003. „Aksjologiczne podstawy Karty Praw Podstawowych”. Studia Prawnicze 1: 5–30.
Piechowiak, Marek. 2009. „Klauzula limitacyjna a nienaruszalność praw i godności”. Przegląd Sejmowy 2: 55–77.
Radajewski, Mateusz. 2015. „Derogacja praw i wolności w sytuacjach nadzwyczajnych w międzynarodowych systemach ochrony praw człowieka”. W: Międzynarodowa ochrona praw człowieka – współczesne problemy na świecie, red. Mariusz Jabłoński, Tomasz Jurczyk, Patryk Guttierez, 129–141. Wrocław: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii.
Rozner, Monika. 2002. „Prawo do wolności religijnej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 r.” Studia z Prawa Wyznaniowego 5: 111–135.
Sobczak, Jacek, Maria Gołda-Sobczak. 2012. „Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio K 19 (1): 27–65.
Skrzydło, Jacek. 2013. „Nadużycie przez państwo klauzuli limitacyjnej – refleksje na tle spraw dotyczących artykułu 18 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka”. Artykuły Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, red. Anna Wyrozumska, 1–17. Łódź: Seria wydawnicza Katedry Europejskiego Prawa Konstytucyjnego.
Szuniewicz, Marta. 2016. Ochrona bezpieczeństwa państwa jako przesłanka ograniczenia praw i wolności jednostki w świetle europejskiej konwencji praw człowieka. Warszawa: C.H. Beck.
Warchałowski, Krzysztof. 2002. „Wolność uzewnętrzniania religii i przekonań religijnych w europejskiej Konwencji Praw Człowieka”. Kwartalnik Prawa Publicznego 1–2: 189–212.
Wieruszewski, Roman. 2008. „Rola i znaczenie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej dla Ochrony Praw Człowieka". Przegląd Sejmowy 2: 41–59.
Wieruszewski, Roman. 2012. „Artykuł 18. Wolność myśli, sumienia i religii”. W: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich (osobistych) i Politycznych. Komentarz, red. Roman Wieruszewski, 419–460. Warszawa: Wolters Kluwer.
Wojtyczek, Krzysztof. 1999. Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP. Kraków: Zakamycze.
Zakolska, Joanna. 2005. „Problem klauzuli ograniczającej korzystanie z praw i wolności człowieka w pracach konstytucyjnych, w poglądach doktryny i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego”. Przegląd Sejmowy 5: 11–30.
Zanghì, Claudio. 2013. La protezione dei diritti dell’uomo. Torino: G. Giappichelli.
Uniwersytet Szczeciński
Ks. dr, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Szczeciński, ul. Gabriela Narutowicza 17A, 70-953 Szczecin
https://orcid.org/0000-0001-5475-1334Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
