Sądowe poszukiwania prawniczej definicji religii
Abstrakt
Przesłanką właściwej aplikacji prawa jest pewne zdefiniowanie używanych w nim pojęć. Zmienność takich definicji pozostaje w sprzeczności z wymogiem pewności prawa, a nazbyt wąskie lub nazbyt szerokie zdefiniowanie danego pojęcia (w zestawieniu z powszechnym postrzeganiem jego treści) może prowadzić do wątpliwości co do słuszności regulacji prawnej. Chociaż pojęcie religii używane jest w systemach prawnych relatywnie często, nie jest w nich ono zwykle definiowane expressis verbis. W większości przypadków nie powoduje to problemów, ponieważ nie ma racjonalnych wątpliwości co do tego, czy w danym przypadku mamy do czynienia z elementem religijnym. Jednak w trudniejszych sprawach istnieje konieczność podjęcia decyzji dotyczącej przeprowadzenia granicy pomiędzy religią i innymi typami przekonań. Alternatywą jest zaprzestanie dokonywania pomiędzy nimi rozróżnień, a więc pozbawienie specjalnego statusu tego, co religijne. W naukach społecznych wyróżnia się cztery zasadnicze podejścia do definiowania zjawiska religijnego. Definicje substancjalne starają się uchwycić, jakie treści mają być uwzględnione w danym zespole przekonań, aby mógł on zostać uznany za religijny. W podejściu esencjalistycznym podkreśla się znaczenie doświadczenia religijnego osób wierzących. Definicje funkcjonalne koncentrują się na funkcji, jaką religia pełni w życiu wyznawców. Natomiast podejście oparte na analogii nie dąży do uchwycenia istoty religii, lecz raczej skupia się na jej przejawach oraz na cechach wspólnych różnych religii. Niniejszy artykuł omawia przykłady aplikacji tych teoretycznych ujęć w praktyce orzeczniczej. Autor dochodzi do wniosku, że sądy podchodzą do pojęcia religii w sposób elastyczny i nierzadko przypisują mu różną treść, w zależności od kontekstu analizowanej sprawy.
Słowa kluczowe:
religia, wolność religii, Sąd Najwyższy USA, Europejski Trybunał Praw Człowieka, sprzeciw sumienia, definicja prawna, Sąd Najwyższy Kanady, Trybunał Sprawiedliwości UEBibliografia
Alexy, Robert. 2009. Pojem a platnosť práva. Bratislava: Kalligram.
Baroš, Jiří. 2017. “Náboženská svoboda v krizi.” Právník 156(8): 707–720.
Bobek, Michal. 2012. “Svoboda myšlení, svědomí a náboženského vyznání.” In: Evropská úmluva o lidských právech. Komentář, ed. Jiří Kmec, David Kosař, Jan Kratochvíl, Michal Bobek. Praha: C.H. Beck.
Durham, W. Cole, Elizabeth A. Sewell. 2006. “Definition of religion.” In: Religious organizations in the United States: A study of identity, liberty, and the law, ed. James A. Serritella et al., 3–84. Durham: Carolina Academic Press.
Durham, W. Cole. 2004. “Facilitating freedom of religion or belief through Religious Association Laws.” In: Facilitating freedom of religion or belief: A deskbook, ed. Tore Lindholm et al., 321–405. Leiden: Martinus Nijhoff.
Eliade, Mircea. 2008. Dějiny náboženského myšlení, vol. 1: Od doby kamenné po eleusinská mystéria. Praha: Oikoymenh.
Gunn, T. Jeremy. 2003. “The complexity of religion and the definition of ‘religion’ in International Law.” Harvard Human Rights Journal 16: 189–215.
Holländer, Pavel. 2017. Příběhy právních pojmů. Plzeň: Aleš Čeněk.
Choper, Jesse H. 1982. “Defining religion in the First Amendment.” University of Illinois Law Review 3: 579–614.
Leiter, Brian. 2012. Why tolerate religion? Princeton: Princeton University Press.
Movsesian, Mark. 2022. “The new Thoreaus.” Loyola University Chicago Law Journal, Forthcoming, St. John’s Legal Studies Research Paper Series 22-0012. DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.4181953.
Movsesian, Mark. 2023. “Defining religion in the court.” First Things June 2023. https://www.firstthings.com/article/2023/06/defining-religion-in-the-court [accessed: 2.10.2023].
Palomino, Rafael. 2011. “El concepto de religión en el derecho eclesiástico del estado.” Ius Ecclesiae 23: 57–74.
Palomino, Rafael. 2014. Neutralidad del Estado y espacio público. Pamplona: Cizur Menor.
“Toward a constitutional definition of religion.” 1978. Harvard Law Review 91(5): 1056–1089. DOI: https://doi.org/10.2307/1340348.
Voice, Paul. 2014. “Comprehensive doctrine.” In: The Cambridge Rawls Lexicon, ed. Jon Mandle, David A. Reidy, 126–129. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139026741.041.
Zucca, Lorenzo. 2014. “A new legal definition of religion.” King’s Law Journal 25(1): 5–7. DOI: https://doi.org/10.5235/09615768.25.1.5.
Univerzita Karlova, Praha
JUDr., PhD, Assistant Professor, Department of Philosophy and Law, Catholic Theological Faculty, Charles University in Prague, Thákurova 3, CZ 160 00 Prague 6, Czech Republic
https://orcid.org/0000-0003-1374-6488Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
