Zawarcie małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej w sytuacji sporządzenia aktu małżeństwa z naruszeniem artykułu 8 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Glosa aprobująca do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2023 roku (III CZP 71/22)
Katarzyna Woch
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-1176-6135
Abstrakt
Glosa poddaje analizie uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2023 r. (III CZP 71/22). Stwierdzono w niej, że dla oceny, czy związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego wywołuje także skutki zawarcia małżeństwa zgodnie z prawem polskim, fundamentalne znaczenie mają kryteria określone w art. 1 § 2 k.r.o. Oznacza to, że jednym z warunków sine qua non, od którego ustawodawca uzależnia zawarcie małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej – pomimo przeważającego poglądu o deklaratoryjnym charakterze aktów stanu cywilnego – jest sporządzenie aktu małżeństwa. Dokonując oceny tytułowej uchwały, rozważono, czy możliwe jest przypisanie aktom stanu cywilnego nie tylko deklaratoryjnego, lecz także, w zależności od okoliczności, konstytutywnego charakteru. Podjęto się też odpowiedzi na pytanie o wzajemną relację pomiędzy art. 1 § 2 i art. 8 k.r.o. w kontekście możliwości zakwestionowania istnienia małżeństwa cywilnego, w sytuacji gdy kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi akt małżeństwa pomimo naruszenia wymogów, o których mowa w art. 8 k.r.o., w szczególności zaś uchybienia przez duchownego terminowi do przekazania zaświadczenia o złożeniu wobec niego wymaganych prawem oświadczeń woli. W wyniku przeprowadzonej analizy zaaprobowano pogląd, zgodnie z którym sporządzenie aktu małżeństwa jest warunkiem koniecznym zawarcia małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej. Regulacje z art. 8 k.r.o. należy traktować jako szczególną procedurę administracyjną, której naruszenie może prowadzić do odmowy sporządzenia aktu małżeństwa. Ewentualne uchybienia w tym zakresie nie mogą same w sobie skutkować ustaleniem nieistnienia małżeństwa.
Słowa kluczowe:
wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa, akt małżeństwa, duchowny, matrimonium non existens, konkordatBibliografia
Abramowicz, Aneta Maria. 2014. „Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego a zasada równouprawnienia związków wyznaniowych”. Studia z Prawa Wyznaniowego 17: 127-149. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.5116.
Balwicka-Szczyrba, Małgorzata. 2011. „Zasady biegu 5-dniowgo terminu z art. 8 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 85-93. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Baranowska, Anna Monika. 2014. „Wpis faktu zawarcia małżeństwa kanonicznego do rejestru małżeństw akt stanu cywilnego”. Roczniki Nauk Prawnych 24(1): 123-141.
Biernat, Stanisław, Monika Niedźwiedź. 2012. „Znaczenie prawa międzynarodowego i unijnego dla prawa administracyjnego i administracji publicznej w świetle Konstytucji RP”. W: Konstytucyjne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, red. Roman Hauser, Andrzej Wróbel, Zygmunt Niewiadomski, 89-125. System Prawa Administracyjnego 2. Warszawa: C.H. Beck.
Domański, Rafał Andrzej. 2006. „Konstytutywny czy deklaratywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa w USC w przypadku małżeństwa konkordatowego”. Państwo i Prawo 3: 86-99.
Gołaczyński, Jacek. 2015. „Akta stanu cywilnego w prawie cywilnym i postępowaniu cywilnym”. Prawo Mediów Elektronicznych 1: 3-6.
Gondorek Kazimierz, Antonina Ustowska. 1991. Prawo o aktach stanu cywilnego: komentarz: przepisy wykonawcze i związkowe. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Góralski, Wojciech. 1998. Zawarcie małżeństwa konkordatowego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Góralski, Wojciech. 2013. „Czy art. 10 ust. 1 konkordatu jest niewłaściwie stosowany?”. Państwo i Prawo 12: 99-106.
Jadłowski, Przemysław. 2017. „Naruszenie przez sąd terminu instrukcyjnego w postępowaniu cywilnym jako podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa”. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 10: 170-183.
Kondej, Mikołaj. 2019. „Przełamanie rezultatów wykładni językowej zgodnie z zasadą nadrzędności konstytucji”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 81(3): 39-52. DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.3.3.
Krajczyński, Jan. 2011. „Swoboda wyboru formy małżeństwa w Polsce”. Ius Matrimoniale 16(22): 143-159. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2011.16(22).07.
Krukowski, Józef. 1999. „Zawarcie małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi (art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską)”. Roczniki Nauk Prawnych 9(1): 221-244.
Krukowski, Józef. 2018. „Konkordat polski 1993/1998: geneza, przedmiot i stosowanie”. Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 28(31): 41-59. DOI: https://doi.org/10.32077/bskp.5242.
Mączyński, Andrzej. 2003. „Konkordatowa forma zawarcia małżeństwa”. Rejent 10(150): 127-149.
Mezglewski, Artur. 1999. „Przepisy wprowadzające w życie instytucję małżeństwa konkordatowego”. Roczniki Nauk Prawnych 9(1): 245-265.
Mezglewski, Artur, Anna Tunia. 2007. Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Pęczyk-Tofel, Anna, Marcin Stanisław Tofel. 2007. „Przesłanki zawarcia małżeństwa konkordatowego w świetle przepisów Konstytucji”. Przegląd Sądowy 17(7/8): 58-70.
Pietrzak, Helena. 2011. „Odmowa sporządzenia aktu małżeństwa”. Ius Matrimoniale 16(22): 161-175. DOI: https://doi.org/10.21697/im.2011.16(22).08.
Pulka, Zbigniew. 2012. Podstawy prawa. Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa. Poznań: Wydawnictwo Forum Naukowe Passat– Paweł Pietrzyk.
Smyczyński, Tadeusz. 2002. „Odpowiedzialność odszkodowawcza duchownego z powodu naruszenia prawa przy zawieraniu małżeństwa”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 64(2): 165-177.
Smyczyński, Tadeusz. 2006. „Konstytutywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa konkordatowego”. Państwo i Prawo 3: 10-103.
Sobański, Remigiusz. 2003. „Zaświadczenie urzędu stanu cywilnego a przesłanki małżeństwa „konkordatowego”. Państwo i Prawo 5: 30-33.
Stanisz, Piotr. 2011. „Zawarcie małżeństwa w formie wyznaniowej w prawie włoskim”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 177-188. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Steczkowski, Piotr. 2010/2011. „Małżeństwo wyznaniowe w prawie polskim”. Premislia Christiana 14: 53-63.
Szadok-Bratuń, Aleksandra. 2013. Procedura zawierania małżeństwa „konkordatowego” w kontekście polskiego prawa administracyjnego. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Szadok-Bratuń, Aleksandra. 2018. „Cywilizacja i kanonizacja prawa o aktach stanu cywilnego”. W: Cywilizacja administracji publicznej. Księga jubileuszowa z okazji 80-lecia urodzin prof. nadzw. UWr dra hab. Jana Jeżewskiego, red. Jerzy Korczak, 471-484. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Szczyrba, Małgorzata. 2003. „Charakter prawny 5-dniowego terminu z art. 8 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego”. Gdańskie Studia Prawnicze 10: 121-131.
Tunia, Anna. 2020. „Wpływ braku rejestracji małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej na bezpieczeństwo obrotu prawnego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 23: 307-331. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.7798.
Wójcik, Joanna. 2016. „Zawity czy instrukcyjny charakter pięciodniowego terminu z art. 8 § 3 ustawy z 25.02.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Rozważania prawnoporównawcze”. Przegląd Sądowy 5: 105-119.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Mgr, Katedra Prawa Rzymskiego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0003-1176-6135Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
