Model finansowania wspólnot religijnych oparty na asygnacie podatkowej. Geneza i rozwój
Łukasz Bernaciński
Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3491-8675
Abstrakt
Artykuł prezentuje historyczne okoliczności stworzenia instrumentu finansowania wspólnot religijnych ze środków publicznych, jakim jest asygnata podatkowa, a także proces rozwoju tegoż rozwiązania na przestrzeni lat w kolejnych państwach europejskich. Nacisk położono na zbadanie trendów rozwojowych widocznych w konstrukcji asygnaty podatkowej na rzecz wspólnot religijnych w kolejnych systemach prawnych, do których rozwiązanie to wprowadzano, oraz ewolucji tejże konstrukcji w poszczególnych państwach. Celem badań uczyniono sformułowanie na podstawie zidentyfikowanych trendów wniosków praktycznych dla reformy systemu finansowania wspólnot religijnych ze środków publicznych w Polsce, która polegać ma na ustanowieniu odpisu podatkowego na kościoły i inne związki wyznaniowe. Przeprowadzona analiza pozwoliła na potwierdzenie hipotezy o podobieństwie skutków określonych rozwiązań konstrukcyjnych asygnaty podatkowej w różnych systemach prawno-społeczno-gospodarczych oraz opisanie dostrzegalnych trendów w ewolucji konstrukcji prawnej asygnaty podatkowej. W rezultacie sformułowano wnioski dla polskiej reformy dotyczące pożądanego kontekstu jej wprowadzenia (zakończenie sporu o upaństwowienie i niezwrócenie kościelnych nieruchomości ziemskich), właściwego ukształtowania okresu przejściowego, sposobu tworzenia budżetu odpisu podatkowego i jego wysokości.
Słowa kluczowe:
asygnata podatkowa, finansowanie wspólnot religijnych, finanse kościelne, relacje państwo–Kościół, finansowanie KościołaBibliografia
Baer, Helmut D. 2019. „Hungary’s new Church Law is worse than the first”. Occasional Papers on Religion in Eastern Europe 39(3): 1–17.
Bernaciński, Łukasz. 2021. Perspektywy wprowadzenia modelu asygnaty podatkowej do polskiego systemu finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Bernaciński, Łukasz. 2022. „Węgierskie inspiracje dla polskich reform. Przyczynek do rozważań o zmianie modelu przyznawania uprawnień kościołom i innym związkom wyznaniowym”. Kwartalnik Prawa Międzynarodowego 3: 181–194.
Díaz Calvarro, Julia M. 2020. „Transparencia en la financiación y en el acceso a la información fiscal de las confesiones religiosas”. Anuario de Derecho Eclesiástico del Estado 36: 489–510.
Canas, Vitalino. 2019. „State and Church in Portugal”. W: State and Church in the European Union, red. Gerhard Robbers, 483–509. Baden-Baden: Nomos. (Crossref)
Czerwiński, Leszek. 2000. „Finansowanie instytucji kościelnych w Hiszpanii”. W: Systemy finansowania instytucji kościelnych w Europie. Materiały międzynarodowej konferencji, Sandomierz, 13–14 września 1999 r., red. Józef Krukowski, 65–77. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Delgado García, Carlos F. 2019. „Exigencias de transparencia derivadas del sistema de asignación tributaria”. Anuario de Derecho Eclesiástico del Estado 35: 125–163.
Domínguez Rojas, Jesus. 2005. „La realidad de la relaciones económicas entre la Iglesia católica y el Estado español”. Cuadernos de Realidades Sociales 65/66: 105–138.
Feliciani, Giorgio. 2018. „30 lat dobra wspólnego. Referat wygłoszony na Krajowym Sympozjum Delegatów Diecezjalnych «Sovvenire» pt. Partecipazione e corresponsabilità dei fedeli a sostegno di una Chiesa in uscita, Venezia Mestre, 7–9 maja 2018 r.”. Studia z Prawa Wyznaniowego 21: 391–411. (Crossref)
Fernández García, Aurora. 2019. „La Fundación Pluralismo y Convivencia. Ayudas públicas y transparencia”. Anuario de Derecho Eclesiástico del Estado 35: 165–190.
Ferrari, Silvio. 2007. „Państwo i kościół we Włoszech”. W: Państwo i kościół w krajach Unii Europejskiej, red. Gerhard Robbers, 391–406. Wrocław: Kolonia Limited.
Giménez Barriocanal, Fernando. 2007. La financiación de la Iglesia Católica en España. Madrid: Editorial EDICE.
Ibán, Iván C. 2019. „State and Church in Spain”. W: State and Church in the European Union, red. Gerhard Robbers, 195–212. Baden-Baden: Nomos. (Crossref)
Long, Gianni, Valerio Di Porto. 1998. „Dall’eccezione alla regola: le confessioni non cat- toliche e l’otto per mille dell’Irpef”. Quaderni di Diritto e Politica Ecclesiastica 1: 41–82.
Martín García, María del Mar. 2020. „El modelo español de financiación de la Iglesia católica. Una valoración desde una perspectiva comparada”. Anuario de Derecho Eclesiástico del Estado 36: 511–529.
Mateo, Luque Miguel Á. 2017. „La experiencia europea y la financiación de las confesiones religiosas en España. Applicación de los incentivos fiscales de las entidades sin ánimo de lucro y del mecenazgo”. W: Entidades con valor social: nuevas perspectivas tributaries, red. I. Merino Jara, 443–470. Madrid: Instituto de Estudios Fiscales.
Misztal, Henryk, Piotr Stanisz. 2009. „Włoski model finansowania związków wyznaniowych”. W: Pro bono Reipublicae. Księga jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński, 342–355. Warszawa: LexisNexis.
Moravčíkova, Michaela. 2019. „State and religion in the Slovak Republic”. W: State and Church in the European Union, red. Gerhard Robbers, 563–612. Baden-Baden: Nomos. (Crossref)
Pistolesi, Ingrid. 2006. „La quota dell’otto per mille di competenza statale: un’ulteriore forma di finanziamento (diretto) per la Chiesa cattolica?”. Quaderni di Diritto e Politica Ecclesiastica 1: 163–182.
Ryguła, Piotr. 2013. „Finansowanie Kościoła katolickiego w monarchii hiszpańskiej (hiszpańska droga do samofinansowania się Kościoła katolickiego)”. W: Finansowanie Kościołów i innych związków wyznaniowych, red. Paweł Sobczyk, Krzysztof Warchałowski, 375–392. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
Sanz Gómez, Rafael. 2015. „El acuerdo Estado-confesión como eje del modelo de financiación de los cultos religiosas en España. Análisis a la luz del principio de libertad religiosa”. Anuario de Derecho Eclesiástico del Estado 31: 125–153.
Schanda, Balázs. 2009. „Financing of churches and religious communities in Hungary”. Ius Ecclesiae 31: 653–667.
Schanda, Balázs. 2019. „State and Church in Hungary”. W: State and Church in the European Union, red. Gerhard Robbers, 363–387. Baden-Baden: Nomos. (Crossref)
Schanda, Balázs. 2000. „System finansowania Kościoła na Węgrzech”. W: Systemy finansowania instytucji kościelnych w Europie. Materiały międzynarodowej konferencji, Sandomierz, 13–14 września 1999 r., red. Józef Krukowski, 79–107. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Stanisławski, Tadeusz. 2003. „Podatek kościelny czy darowizna na utrzymanie kościoła?”. Studia z Prawa Wyznaniowego 6: 173–179.
Stanisławski, Tadeusz. 2011. Finansowanie instytucji wyznaniowych ze środków publicznych w Polsce. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Stanisz, Piotr. 2007. Porozumienia w sprawie regulacji stosunków między państwem i niekatolickimi związkami wyznaniowymi we włoskim porządku prawnym. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Stanisz, Piotr. 2009. „Perspektywy zmiany systemu finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce”. Studia z Prawa Wyznaniowego 12: 5–33.
Stanisz, Piotr. 2015. „Konkordatowa reforma systemu finansowania Kościoła we Włoszech”. Premislia Christiana 16: 35–45.
Stanisz, Piotr, Marta Ordon. 2019. „Finansowanie związków wyznaniowych w Republice Włoskiej: zarządzanie środkami z asygnaty podatkowej (otto per mille) przedmiotem krytyki Trybunału Obrachunkowego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 22: 379–429. https://doi.org/10.31743/spw.4785. (Crossref)
Tăvală, Emanuel. 2019. „State and Church in Romania”. W: State and Church in the European Union, red. Gerhard Robbers, 511–538. Baden-Baden: Nomos. (Crossref)
Walencik, Dariusz. 2013. Nieruchomości Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–2012. Regulacje prawne – nacjonalizacja – rewindykacja. Katowice: Drukarnia Archidiecezjalna w Katowicach.
Walencik, Dariusz. 2014. „Finansowanie Kościoła katolickiego w Polsce w świetle art. 22 i 27 konkordatu oraz prac komisji konkordatowych – perspektywa zmian”. Annales Canonici 2: 25–67.
Zawiślak, Michał. 2021. Fundusz Kościelny w latach 1950–1989. Lublin: Wydawnictwo Academicon. (Crossref)
Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris
Dr, Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris, ul. Zielna 39, 00-108 Warszawa
https://orcid.org/0000-0002-3491-8675
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
