Zarządzanie katolicką edukacją religijną we włoskich szkołach państwowych: pomiędzy rewizją konkordatu a ruchami społecznymi w latach 1974-1984
Guillaume Silhol
Institut d'Études Politiques d'Aix-en-Provence, , FrancjaAbstrakt
Artykuł poświęcony jest redefinicji katolickiej edukacji religijnej we włoskich szkołach państwowych, poczynając od obowiązkowego nauczania konfesyjnego po nieobowiązkowy przedmiot pt. „kultura religijna”. W pracy autor odpowiada na pytanie, jak te kwestie były kształtowane i negocjowane przez podmioty polityczne, religijne i oświatowe w latach 1974-1984. Negocjacje pomiędzy przedstawicielami Państwa i Kościoła, zmierzające do rewizji Konkordatu, doprowadziły do podjęcia próby zawarcia kompromisu dotyczącego edukacji religijnej, jej statusu i gwarancji wolnego wyboru przez uczniów. Jednak ruchy społeczne i reformy szkolnictwa zmusiły różne podmioty i instytucje do przeformułowania jej w kategoriach niekonfesyjnych, pedagogicznych i zawodowych w sferze publicznej. „Kultura religijna”, jako kategoria promowana przez nauczycieli i intelektualistów, stała się zarówno problemem społecznym, jak i głównym uzasadnieniem dla uznania zagadnienia za kwestię własną Kościoła Katolickiego.
Słowa kluczowe:
edukacja religijna, szkoła, Konkordat, ruchy społeczne, problem społeczny, wolność religijna, wolność sumienia i religii, prawo wyznaniowe, Kościół katolicki, nauczanie religii, szkolnictwo wyznanioweBibliografia
Becker, Howard S. Outsiders. Studies in the Sociology of Deviance. New York: The Free Press, 1963.
Berto, Alessandra. La revisione del Concordato tra Italia e Santa Sede. Un lungo cammino (1969-1984), PhD thesis in history (Padova: Università di Padova, 2011), http://paduaresearch.cab.unipd.it/4271/ [accessed: 09.04.2014].
Bevilacqua, Francesco. Verso la scuola elementare del duemila. Testi programmatici a confronto. Invito ad una lettura critica dei programmi per la scuola elementare nel testo elaborato dalla Commissione “Fassino”, con il riscontro delle indicazioni contenute nei programmi Ermini del 1955. Soveria Mannelli: Rubbettino, 1984.
Bolgiani, Franco. “La catéchèse en Italie.” Les quatre fleuves 11 (1980): 95-124.
Butturini, Emilio. La religione a scuola. Dall’Unità ad oggi. Brescia: Queriniana, 1987.
Caimi, Luciano. “L’insegnamento della religione nel quadro della pastorale della Chiesa. Dalla fine della guerra alla revisione del Concordato (1945-1984).” In La religione istruita. Nella scuola e nella cultura dell’Italia contemporanea, edited by Luciano Caimi and Giovanni Vian, 215-249. Brescia: Morcelliana, 2013.
Dalla Torre, Giuseppe. La riforma della legislazione ecclesiastica. Testi e documenti per una ricostruzione storica, Bologna: Pàtron, 1985.
Fiorita, Nicola. Scuola pubblica e religioni. Tricase: Libellula, 2013.
Gilbert, Claude, and Emmanuel Henry. “La définition des problèmes publics: entre publicité et discrétion.” Revue française de sociologie 53/1 (2012): 35-59.
Ginsborg, Paul. L’Italia del tempo presente. Famiglia, società civile, Stato, 1980-1996. Turin: Einaudi, 2007.
Giorda, Mariachiara, and Alessandro Saggioro. La materia invisibile. Storia delle religioni a scuola. Una proposta. Bologna: EMI, 2011.
Giovagnoli, Agostino. “Guido Gonella tra Chiesa e Stato (1968-1982).” In Guido Gonella tra Governo, Parlamento e Partito, 2, edited by Giuseppe Bertagna, Alfredo Canavero, Augusto D’Angelo, and Andrea Simoncini, 505-528. Soveria Mannelli: Rubbettino, 2007.
Gusfield, Joseph R. The Culture of Public Problems: Drinking-driving and the Symbolic Order. Chicago: University of Chicago Press, 1984.
Jemolo, Arturo Carlo. Chiesa e Stato in Italia, dalla Unificazione a Giovanni XXIII. Torino: Einaudi, 1965.
John Paul II. “Insegnamento della religione e catechesi, ministeri distinti e complementari.” L’Osservatore romano, 07.03.1981.
Malizia, Guglielmo, and Vittorio Pieroni. “L’evoluzione dell’insegnamento religioso in Italia alla luce delle ricerche sul campo.” In Educare oggi. La didattica ermeneutica esistenziale. Scritti in memoria di Zelindo Trenti, edited by Roberto Romio and Sergio Cicatelli, 128-141. Torino: Elledici, 2017.
Marenco, Anna Maria, and Marcello Vigli. Religione e Scuola. Firenze: La Nuova Italia, 1984.
Margiotta Broglio, Francesco . “Lo stato degli insegnanti di religione nell’ordinamento statuale.” Rivista giuridica della scuola 2/6 (1963): 770-797.
Margiotta Broglio, Francesco. “Il negoziato per la riforma del Concordato tra governo e parlamento.” In Concordato e Costituzione. Gli accordi del 1984 tra Italia e Santa Sede, edited by Silvio Ferrari, 9-29. Bologna: Il Mulino, 1984.
Mayrl, Damon. “Administering Secularization: Religious Education in New South Wales Since 1960.” European Journal of Sociology 52/1 (2011): 111-142.
Ozzano, Luca, and Alberta Giorgi. European Culture Wars and the Italian Case. Which Side Are You On? New York: Routledge, 2015.
Pazzaglia, Luciano. “Come cambierà l’ora di religione.” Corriere della Sera, 16.02.1977.
Pazzaglia, Luciano. “L’insegnamento della religione nei dibattiti culturali e pedagogicali dall’ultimo governo Moro alla revisione concordataria (1974-1984).” In La religione istruita. Nella scuola e nella cultura dell’Italia contemporanea, edited by Luciano Caimi and Giovanni Vian, 251-282. Brescia: Morcelliana, 2013.
Pompei, Gian Franco. Un ambasciatore in Vaticano. Diario 1969-1977. Bologna: Il Mulino, 1994.
Presidenza del Consiglio. Un accordo di libertà: la revisione del Concordato con la Santa Sede. Roma: Presidenza del Consiglio, 1986.
Reeh, Niels. “Danish State Policy on the Teaching of Religion from 1900 to 2007.” Social Compass 60/2 (2013): 236-250.
Rota, Andrea. La religion à l’école. Négociations autour de la présence publique des communautés religieuses. Geneva: Seismo, 2017.
Ventura, Marco. “L’eredità di Villa Madama: un decalogo.” Quaderni di diritto e politica ecclesiastica 1 (2014): 67-90.
Institut d'Études Politiques d'Aix-en-Provence,
PhD student in political science, Sciences po Aix, Institut d’Études Politiques d’Aixen-Provence, 25, rue Gaston de Saporta, 13625 Aix-en-Provence cedex 1, France
Licencja
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
