The Office for Religious Affairs in light of the latest scientific research

Rafał Łatka

Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw image/svg+xml , Poland
https://orcid.org/0000-0003-2650-4031


Abstract

The following text aims to present the latest academic research on the Office for Religious Affairs (Urząd do Spraw Wyznań). It analyses the most important scholarly publications on the subject that appeared between 2018 and 2024, including studies on central structures, provincial agencies and biographical texts. The last part of the article discusses the most important directions in which further research should be conducted. Since 2018, there has been a very significant increase in the interest of researchers (both historians and lawyers) in the problems of the functioning of the office. Among other things, innovative works on the international activities of the religious apparatus and several publications on the provincial structures of the office have been published. Further research should be directed towards greater interest in the headquarters of the Office for Religious Affairs, the biographies of those who have held managerial positions in the office and the synthesising of research on individual religious affairs departments.

Keywords:

Office for Religious Affairs, religious apparatus, Polish People’s Republic, Church–State relations, churches and other religious organizations, religious politics, denominational administration



Banaś, Konrad. 2019. Władysław Wolski. Meandry kariery komunistycznego działacza. Łódź: Wydawnictwo Naukowe ArchaeGraph.

Białecki, Konrad. 2018. „Urząd do spraw Wyznań wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wybrane zagadnienia”. Roczniki Humanistyczne 66(2): 9–35. (Crossref)

Bereszyński, Zbigniew. 2020. „Prawe ramię partii w walce z Kościołem. Działalność terenowych struktur Urzędu do spraw Wyznań na przykładzie województwa opolskiego”. W: Urząd do spraw Wyznań – struktury, działalność, ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 108–217. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Bereszyński, Zbigniew. 2023. „Wydział do spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu jako instrument sprawowania nadzoru nad Kościołem i stowarzyszeniami religijnymi w latach 1957–1975”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 196–231. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Bereszyński, Zbigniew. 2024. Urząd do spraw Wyznań i jego struktury terenowe w województwie opolskim w latach 1950–1989. Wybór źródeł z zasobów Archiwum Państwowego w Opolu oraz Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Bernacki, Włodzimierz. 2013. „Państwo komunistyczne wobec Kościoła. Perspektywa doktrynalna”. W: Stosunki państwo–Kościół w Polsce 1944–2010. Studia i materiały, red. Rafał Łatka, 17–24. Kraków: Oddział IPN w Krakowie, Księgarnia Akademicka.

Drabik, Sebastian. 2024. „Władysław Loranc, ostatni kierownik Urzędu do spraw Wyznań. Szkic biograficzny”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 481–514. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Dudek, Antoni, Ryszard Gryz. 2006. Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989). Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Dziurok. Adam. 2012. Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.

Dziurok, Adam. 2021. „Administracja wyznaniowa na terenie województwa katowickiego w latach 1950–1956 wobec Kościoła katolickiego”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 243–259. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Fiejdasz, Lidia. 2012. Stosowanie prawa przez Wydział do Spraw Wyznań w Rzeszowie wobec duchownych Kościoła katolickiego w latach 1950–1973. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Friszke, Andrzej. 2010. PRL wobec Kościoła. Akta Urzędu do Spraw Wyznań 1970−1978. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Towarzystwo „Więź”.

Gucewicz, Daniel. 2020a. „Wydział do spraw Wyznań w Gdańsku 1950-1990. Wybrane zagadnienia”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 15–38. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Gucewicz, Daniel. 2020b. „Jan Lech (1916–1979). Przyczynek biograficzny do dziejów Urzędu ds. Wyznań (i nie tylko)”. Pamięć i Sprawiedliwość 1: 436–464. https://doi.org/10.48261/pis203519.

Gucewicz, Daniel. 2021. „Referaty do spraw wyznań szczebla powiatowego w latach 1950–1957 na przykładzie województwa gdańskiego”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 294–313. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Gryz, Ryszard. 2013. „Między liberalizacją a dezintegracją. Stosunki państwo–Kościół w latach siedemdziesiątych”. W: Stosunki państwo–Kościół w Polsce 1944– 2010. Studia i materiały, red. Rafał Łatka, 73–92. Kraków: Oddział IPN w Krakowie, Księgarnia Akademicka.

Gryz, Ryszard. 2023. „Urząd do spraw Wyznań wobec budownictwa sakralnego w gomułkowskim czternastoleciu”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 381–407. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Kaczorowski, Andrzej W. 2020. „Działania Urzędu do spraw Wyznań w sprawie Kościelnej Fundacji Rolniczej 1982–1986”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 369–377. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Kaczorowski, Andrzej W. 2021. „Władysław Wolski – pierwszy wyznaniowiec Polski Ludowej”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 430–452. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Kasprzycki, Marcin. 2020. „Organizacja i działalność Wydziału do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Sączu w latach 1975–1990. Zarys problemu”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 218–252. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Kąkol, Kazimierz. 1985. Kardynał Stefan Wyszyński jakim go znałem. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

Kąkol, Kazimierz. 1994. Spowiedź pogromcy kościoła. Olsztyn: Ethos.

Kimla, Piotr. 2013. „Kościół katolicki a państwo komunistyczne – spojrzenie na spór doktrynalny”. W: Stosunki państwo–Kościół w Polsce 1944–2010. Studia i materiały, red. Rafał Łatka, 11–16. Kraków: Oddział IPN w Krakowie, Księgarnia Akademicka.

Komaniecka-Łyp, Monika. 2020. „Działalność Jana Wierusza-Kowalskiego, czyli Jana Wnuka, jako pracownika Urzędu do spraw Wyznań”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 427–451. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Komaniecka-Łyp, Monika. 2021. „Jan Kanty Wierusz-Kowalski – benedyktyn, tajny współpracownik, religioznawca i funkcjonariusz”. W: Ile z nauki, ile z ideologii? Religioznawstwo w PRL, red. Łucja Marek, Rafał Łętocha, 267–295. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Religioznawstwa Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.

Kowalik, Szczepan. 2012. Konflikt wyznaniowy w Wierzbicy. Niezależna parafia w polityce władz PRL (1962–1977). Lublin: Instytut Pamięci Narodowej.

Krawczyk, Michał. 2011. „Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach (seria: Administracja i Zarządzanie) 89: 211–225.

Krawczyk, Michał. 2013. „Działalność Urzędu do Spraw Wyznań w zakresie tworzenia i obsady stanowisk kościelnych”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach (seria: Administracja i Zarządzanie) 97: 143–167.

Krawczyk, Michał. 2022. Struktura organizacyjna i działalność Urzędu do Spraw Wyznań w latach 1950−1975 – wybór archiwaliów z wprowadzeniem. Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.

Krzysztofek, Katarzyna. 2018. Położenie prawne i działalność nierzymskokatolickich Kościołów i związków wyznaniowych w Krakowie w latach 1945–1970. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Krzysztofek-Strzała, Katarzyna. 2020a. „Stosowanie prawa wobec Kościołów i związków wyznaniowych przez Urząd do spraw Wyznań. Wybrane zagadnienia”. W: Urząd do Spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 401–414. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Krzysztofek-Strzała, Katarzyna. 2020b. „Struktura i działalność Wydziału do spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie oraz Prezydium Rady Narodowej Miasta Krakowa w latach 1960–1970”. W: Człowiek – państwo – Kościół. Księga jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Arturowi Mezglewskiemu, red. Paweł Sobczyk, Piotr Steczkowski, 177–195. Lublin: Academicon.

Kula, Marcin. 2003. Religiopodobny komunizm. Kraków: Nomos.

Kumor-Mielnik, Joanna. 2023. „Struktura, organizacja wewnętrzna i zakres działania Wydziału do spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie w latach 1957–1975. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 67–116. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Leniart, Ewa. 2017. „Reforma administracyjna w Polsce w latach 1972–1975”. W: PRL na pochylni (1975–1980), red. Marcin Bukała, Dariusz Iwaneczko, 60–70. Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał. 2012. „Krakowskie struktury aparatu państwowego PRL zajmujące się Kościołem katolickim”. Zeszyty Historyczne WiN-u 36: 159–172.

Łatka, Rafał. 2014. „Lidia Fiejdasz, Stosowanie prawa przez Wydział do Spraw Wyznań w Rzeszowie wobec duchownych Kościoła katolickiego w latach 1950–1973, Lublin 2012, ss. 395” [recenzja]. Komunizm: system – ludzie – dokumentacja 3: 239–245.

Łatka, Rafał. 2016. Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1980–1989. Kraków: Wydawnictwo Dante, Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał. 2019. Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał (red.). 2020. Urząd do spraw Wyznań – struktury, działalność, ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał (red.). 2021. Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał (red.). 2023. Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał. 2024. „Funkcjonowanie wydziałów ds. wyznań w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych w świetle materiałów kontrolnych Urzędu ds. Wyznań”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 376–402. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał (red.). 2024. Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Łatka, Rafał, Józef Marecki. 2017. Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Marek, Łucja. 2009. „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.

Marek, Łucja. 2021. „Blaski i cienie”. Początki administracji wyznaniowej na terenie województwa krakowskiego i miasta Kraków 1950/1951. Zarys zagadnienia”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 224–242. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Mazurkiewicz, Dariusz. 2020. „Struktura terenowej administracji wyznaniowej PRL na przykładzie Wydziału do Spraw Wyznań w Zielonej Górze w latach 1950–1972”. Colloquia Theologica Ottoniana 36: 281–306. https://doi.org/10.18276/cto.2020.36-13. (Crossref)

Mętrak, Karolina. 2020. „Urząd do spraw Wyznań wobec katolickiego budownictwa sakralnego – przypadek budowy kościoła Opatrzności Bożej na warszawskiej Ochocie. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 378–397. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Miłosz, Jan. 2021. „Aparat wyznaniowy Polski ludowej wobec świadków Jehowy i ich delegalizacja 1948–1956”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), 386–403. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Miłosz, Jan. 2023. „Działania Urzędu do spraw Wyznań wobec świadków Jehowy i związków Badaczy Pisma Świętego w latach 1956–1975 – próby legalizacji i podporządkowania”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 421–443. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Misztal, Henryk. 1996. Polskie prawo wyznaniowe. T. 1: Zagadnienia wstępne. Rys historyczny. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Misztal, Henryk, Artur Mezglewski. 2005. „Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do Spraw Wyznań”. W: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), red. Artur Mezglewski, Piotr Stanisz, Marta Ordon, 33–70. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Musiał, Filip. 2017. „Departament IV MSW w latach 1962–1989. Przyczynek do monografii”. W: Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. Adam Dziurok, Filip Musiał, 31–168. Kraków–Katowice: Wydawnictwo Avalon, Instytut Pamięci Narodowej.

Noszczak, Bartłomiej (red.). 2017. Pół wieku Milenium. Religijne, polityczne i społeczne aspekty obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski (1956−1966/1967). Studia i materiały. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Noszczak, Bartłomiej. 2019. „Antykościelna międzynarodówka. Kontakty polskiego Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach tzw. demokracji ludowej (1954–1962)”. Pamięć i Sprawiedliwość 2, 406–437.

Noszczak, Bartłomiej. 2020a. Międzynarodówka antykościelna. Współpraca polskiego Urzędu do spraw Wyznań z jego odpowiednikami w państwach komunistycznych (1954−1989) – preliminaria badawcze. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Noszczak, Bartłomiej. 2020b. Antymilenium. Konflikt państwa z Kościołem na tle obchodów tysiąclecia chrztu Polski (1956−1966/1967). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Nowakowski, Andrzej. 1997. „Administracja spraw wyznaniowych w powojennej Polsce”. Kościół i Prawo 13: 27–39.

Nowakowski, Bartosz. 2023. „Prawne aspekty struktury ustrojowej i działań operacyjnych prowadzonych wobec Kościoła Katolickiego przez Urząd do Spraw Wyznań w latach 1950−1975. Recenzja monografii Michała Krawczyka Struktura organizacyjna i działalność Urzędu do Spraw Wyznań w latach 1950−1975 – wybór archiwaliów z wprowadzeniem, Siedlce: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego 2022, ss. 248. Studia z Prawa Wyznaniowego 1: 461–475. https://doi.org/10.31743/spw.15195. (Crossref)

Pastuszewski, Stefan. 2023. „Administracja wyznaniowa w województwie bydgoskim w latach 1957–1975”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 161–195. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Pleskot, Patryk. 2024. „Ciekawość mimo nieufności. Wokół spotkań dyplomatów amerykańskich z kierownictwem Urzędu do spraw Wyznań (1975–1981)”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 361–375. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Raina, Peter. 1994. Kościół – państwo w świetle akt wydziału d/s wyznań 1967–1968. Próby kontroli Kościoła. Wydarzenia marcowe. Interwencja sierpniowa w Czechosłowacji. Warszawa: Książka Polska.

Resler, Tomasz. 2022. Wydział do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu w latach 1950–1973. Studium historycznoprawne. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. (Crossref)

Resler, Tomasz. 2024. „Wydział do spraw Wyznań Urzędu Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocławia (Urzędu Województwa Wrocławskiego) w latach 1975–1989 – aspekty prawne i organizacyjne”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 248–261. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Smoliński, Maciej Grzegorz. 2014. Biskup negocjator Zygmunt Choromański (1892–1968). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Stanaszek, Bogdan. 2006. Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej 1945–1967. T. 1: Problematyka personalno-organizacyjna. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.

Stanuch, Zbigniew. 2020. „Referat/Wydział do spraw Wyznań PWRN w Szczecinie w latach 1950–1973”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 89–107. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Stanuch, Zbigniew. 2021. „Działalność Bolesława Węclewskiego w latach 1950–1962 jako czołowego przedstawiciela administracji wyznaniowej w dawnym województwie szczecińskim”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 453–470. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Stanuch, Zbigniew. 2024. „Wydział do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie (1973–1990). Organizacja, obsada personalna, działalność”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 15–32. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Strzała, Marek. 2020. „Założenia Regulaminu organizacyjnego Urzędu do spraw Wyznań z 1983 roku”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 415–424. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Strzała, Marek. 2022. "Działalność Funduszu Kościelnego w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w świetle najnowszych badań źródłowych. Recenzja monografii Michała Zawiślaka, Fundusz Kościelny w latach 1950-1989, Lublin: Wydawnictwo „Academicon” 2021, ss. 406". Studia z Prawa Wyznaniowego: 25: 391-401. https://doi.org/10.31743/spw.14469. (Crossref)

Sychowicz, Krzysztof. 2020. „Wydział do spraw Wyznań w Białymstoku 1950–1975. Zarys zagadnienia”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 53–68. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Sychowicz, Krzysztof. 2023. „Administracja wyznaniowa w województwie białostockim i jej działania wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1957–1975”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 117–160. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Szczęch, Roksana. 2010. „Między jawnym a tajnym. Współpraca pionów wyznaniowych administracji państwowej i aparatu bezpieczeństwa na terenie Polski południowej w celu uskutecznienia działań przeciwko duchowieństwu w latach 40. i 50. XX wieku”. W: Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały. T. 3, red. Jan Szczepaniak, Marek Lasota, 119–140. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej.

Szłapka, Mateusz. 2024. „Wydziały do spraw wyznań w Koninie i Lesznie w latach 1975–1990. Obsada osobowa i funkcjonowanie”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 127–148. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Szymański, Andrzej, 2021. „Działalność Oddziału Wojewódzkiego Stowarzyszenia PAX na podstawie sprawozdań z lat 1968, 1969 i 1972 przesłanych do Wydziału do spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 408–420. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Ślązak, Ewelina. 2020. „Wydział do spraw Wyznań w Łodzi 1950–1975: struktura, działalność, ludzie”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 39–52. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Ślązak, Ewelina. 2021. „Kształtowanie się państwowego aparatu wyznaniowego na terenie Łodzi i województwa łódzkiego w latach 1945–1950”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 76–128. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Ślązak, Ewelina. 2023. „Wydział do spraw Wyznań w Łodzi w latach 1950–1975. Zarys zagadnienia”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 13–66. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Ślązak, Ewelina. 2024. „Wydział do spraw Wyznań Urzędu Miasta Łodzi w latach 1975–1989/1990”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 33–76. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Talarek, Kazimierz. 2012. Diecezja tarnowska w latach 1945–1970. Problematyka personalno-organizacyjna. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos.

Wiśniewska, Monika. 2020. „Eryk Sztekker – «pracownik merytoryczny» Urzędu do spraw Wyznań”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 452–504. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Wiśniewska, Monika. 2021. „Warszawska administracja wyznaniowa 1950–1956. Wybrane zagadnienia”. Rocznik Teologiczny 2: 587–611.

Wojcieszyk, Elżbieta. 2020. „Wydział do spraw Wyznań w Poznaniu – charakterystyka organizacji i działalności kierownictwa 1950–1970”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 69–88. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Wojcieszyk, Elżbieta. 2021. „Referat/Wydział Wyznaniowy w Urzędzie Wojewódzkim Poznańskim w latach 1945–1950. Struktury, obsada personalna, działalność”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 2: Struktury administracji wyznaniowej i pierwsze lata działalności Urzędu ds. Wyznań w Polsce ludowej (1945–1956), red. Rafał Łatka, 129–179. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Wojcieszyk, Elżbieta. 2024. „Struktura organizacyjna i działalność Wydziału do spraw Wyznań w województwie poznańskim w latach 1975–1990”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 77–126. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Wójcik, Bogusław. 2020. „Tworzenie i wykorzystanie akt osobowych duchownych w działalności Urzędu do spraw Wyznań i jego agend”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 311–343. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Wójcik, Bogusław. 2024. „Utworzenie i działalność Wydziału do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Krośnie w latach 1975–1989”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 222–247. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Zamiatała, Dominik. 2018a. „Robocze spotkania pionów wyznaniowych PRL i CSRS (zarys problemów)”. Pamięć i Sprawiedliwość 2: 259–289.

Zamiatała, Dominik. 2018b. „Współpraca wydziałów wyznaniowych państw bloku wschodniego (wspólne narady)”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 109: 373–398. https://doi.org/10.31743/abmk.2018.109.18. (Crossref)

Zamiatała, Dominik. 2023. „Wydział Wyznania Rzymskokatolickiego Urzędu do spraw Wyznań w latach 1956–1975”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 3: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1950–1975, red. Rafał Łatka, 344–380. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Zamiatała, Dominik. 2024. „Urząd do spraw Wyznań wobec Zrzeszenia Katolików „Caritas” w latach 1975–1990”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 327–345. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Zawiślak, Michał. 2009. „Wydatkowanie środków Funduszu Kościelnego w latach 1950–1989”. Studia z Prawa Wyznaniowego 12: 241–266.

Zawiślak, Michał. 2013. „Instrumentalne wykorzystywanie środków Funduszu Kościelnego”. W: Finansowanie Kościołów i innych związków wyznaniowych, red. Paweł Sobczyk, Krzysztof Warchałowski, 151–168. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR.

Zawiślak, Michał. 2020. „Struktura wydatków Funduszu Kościelnego w latach 1950–1989”. W: Człowiek – państwo – Kościół. Księga jubileuszowa dedykowana księdzu profesorowi Arturowi Mezglewskiemu, red. Paweł Sobczyk, Piotr Steczkowski, 755–779. Lublin: Wydawnictwo Academicon.

Zawiślak, Michał. 2021. Fundusz Kościelny w latach 1950–1989. Lublin: Wydawnictwo Academicon. (Crossref)

Zygner, Leszek. 2020. „Wydział do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Ciechanowie 1975–1988/1989”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. Rafał Łatka, 253–287. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Zygner, Leszek. 2021. „Wybór dokumentów Wydziału do Spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Ciechanowie i Urzędu Wojewódzkiego w Płocku (1975–1989) ze zbiorów Archiwum Akt Nowych w Warszawie”. Studia Mazowieckie 2: 81–149. (Crossref)

Zygner, Leszek. 2024. „Wydział do spraw Wyznań Urzędu Wojewódzkiego w Płocku (1975–1989)”. W: Urząd do spraw Wyznań. Struktury – działalność – ludzie. T. 4: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności w latach 1975–1990, red. Rafał Łatka, 149–221. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej.

Żaryn, Jan. 2003. Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944–1989. Warszawa: Neriton, Instytut Historii PAN.


Published
2024-12-18


Łatka, R. (2024). Urząd do Spraw Wyznań w świetle najnowszych badań naukowych. Studia Z Prawa Wyznaniowego, 27, 425–442. https://doi.org/10.31743/spw.17257

Rafał Łatka  r.latka@uksw.edu.pl
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw image/svg+xml

Dr hab., prof. UKSW, Instytut Historii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego; Biuro Badań Historycznych, Instytut Pamięci Narodowej, ul. Janusza Kurtyki 1, 02-676 Warszawa

https://orcid.org/0000-0003-2650-4031


License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

  1. According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
  2. Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
  3. Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
  4. With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
  5. This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.