“Ecclesiastical State”: An attempt at conceptualization
Marek Jabłonowski
University of Warmia and Mazury in Olsztyn , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-6333-7386
Wojciech Jakubowski
University of Warsaw , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-1552-8858
Abstract
The aim of this article is to fill the gap in the literature by conducting an overall reflection on the status of ecclesiastical states to understand the role and importance of such states in the universal history of political systems and the usefulness of the “ecclesiastical state” as an analytical category. The retrospective analysis method was used to trace the process of their formation and the acquisition of public law functions. An original typology was proposed, taking into account teleological and political administrative criteria. Ecclesiastical states in both broad and narrow senses were distinguished. A contemporary example is the Vatican City State, which is the smallest “ministate” in the world in terms of area and the most modest in terms of population. It administers the extraterritorial properties of the Holy See, the total area of which exceeds the area of the state itself. It is not governed by ecclesiastical and secular authorities, but they administer it in the name of and within the limits set by the sovereign – the Holy See. Its relations with the Holy See have the character of a functional union of a unique nature. The Vatican City State also retains a Fundamental Law that, in combination with the Lateran Treaty and organic laws, creates a coherent political foundation of the state. Moreover, it is an elective, theocratic-hierocratic absolute monarchy of a patrimonial nature.
Keywords:
Theocracy, hierocracy, ecclesiastical state, Holy See, Teutonic Order, Duchy of Siewierz, Duchy of Nysa, Holy Roman Empire, Sovereign Order of Malta, Vatican City StateReferences
Arnold, Udo. 2023. Zakon Niemiecki. Podstawy, regiony, osoby. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Biskup, Marian (red.). 2002. Inflanty w średniowieczu. Władztwa zakonu krzyżackiego i biskupów. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Biskup, Marian. 2008. „Polityka zewnętrzna zakonu krzyżackiego”. W: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, red. Marian Biskup, Roman Czaja, 233–331. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Biskup, Marian. 2013. „Władztwa terytorialne w średniowiecznych Inflantach i ich granice”. W: Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. Roman Czaja, Andrzej Radzimiński, 153–166. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Biskup, Marian, Gerard Labuda. 1986. Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka – społeczeństwo – państwo – ideologia. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Butterwick [Butterwick-Pawlikowski], Richard. 2009. „Jak nie doszło do schizmy: Rzeczpospolita a Stolica Apostolska w czasie Sejmu Czteroletniego”. Kwartalnik Historyczny 116(3): 73–90.
Czaja, Roman, Zenon Hubert Nowak. 2013. „Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach – próba charakterystyki”. W: Zakon krzyżacki w Prusach i Inflantach. Podziały administracyjne i kościelne w XIII–XVI wieku, red. Roman Czaja, Andrzej Radzimiński, 11–28. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Czapliński, Władysław, Adam Galos, Wacław Korta. 1990. Historia Niemiec (wyd. 3). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
D’Avack, Pietro Agostino. 1936. „Lo Stato della Città del Vaticano come figura giuridica di stato ierocratico”. Annali della Università di Ferrara 1: 5–37.
Dorna, Maciej. 2004. Bracia zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228–1309. Studium prozopograficzne. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Dziuba, Andrzej Franciszek. 2011. „Relacje dyplomatyczne między Stolicą Apostolską a Zakonem Maltańskim”. Wrocławski Przegląd Teologiczny 19(1): 13–26. https://doi.org/10.34839/wpt.2011.19.1.13-26.
Gatz, Erwin (red.). 2003. Die Bistümer des Heiligen Römischen Reiches von ihren Anfängen bis zur Säkularisation. Ein historisches Lexikon. Freiburg im Breisgau: Herder Verlag.
Górski, Karol. 1938. Ustrój państwa i Zakonu Krzyżackiego. Gdynia: Instytut Bałtycki.
Górski, Karol. 1986. Studia i szkice z dziejów państwa krzyżackiego. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze.
Grala, Tomasz. 2012. „Organizacja administracji państwa zakonnego w Prusach do końca XIII wieku”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 97: 73–94. https://doi.org/10.31743/abmk.11709. (Crossref)
Grisar, Hartmann. 1917. „Historyczne podstawy władzy papieskiej”. Przegląd Powszechny 138[136]: 445–468.
Jakubowski, Wojciech. 2005. O Roma felix. Geneza, specyfika i przeobrażenia instytucji politycznych Państwa Miasta Watykańskiego. Warszawa: Aspra JR.
Jasiński, Tomasz. 1994. „Złota Bulla Fryderyka II dla zakonu krzyżackiego z roku rzekomo 1226”. Roczniki Historyczne 60: 107–154.
Jóźwiak, Sławomir. 2008. „Centralne organy władzy”. W: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, red. Marian Biskup, Roman Czaja, 123–131. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kowalski, Mariusz. 2013. Księstwa Rzeczpospolitej. Państwo magnackie jako region polityczny. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego Polska Akademia Nauk.
Krukowski, Józef. 2000. Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kuczer, Jarosław. 2021. „Przedstawicielstwa reprezentanckie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego a udział w nich „stanu hrabiowskiego” (Grafenstand) w okresie XVI–XVIII wieku”. Dyskurs Prawniczy i Administracyjny 3: 57–71.
Kuczer, Jarosław. 2022. „Baronowie w przedstawicielstwach reprezentanckich i administracji Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego na poziomie centralnym i lokalnym pozostającym pod bezpośrednim panowaniem dynastii Habsburgów w czasach nowożytnych (XVI–XVIII w.)”. UR Journal of Humanities and Social Sciences 25(4): 5–25. https://doi.org/10.15584/johass.2022.4.1. (Crossref)
Labuda, Gerard. 2007. Studia krytyczne o początkach Zakonu Krzyżackiego w Prusach i na Pomorzu. Pisma wybrane. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Lange, Tadeusz Wojciech. 1994. „Joannici na Pomorzu Gdańskim. Stan badań – interpretacje – próba syntezy”. Zapiski Historyczne 59(4): 7[405]–19[417].
Leśnodorski, Bogusław. 1949. Dominium warmińskie (1243–1569). Poznań: Wydawnictwo Instytutu Zachodniego.
Łaski, Piotr. 1995. „Status prawnomiędzynarodowy Zakonu Maltańskiego”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G 42(4): 39–55.
Maciejewski, Tadeusz. 2014. „Geneza, ustrój polityczno-konstytucyjny i upadek wolnych miast Rzeszy”. Gdańskie Studia Prawnicze 31: 1063–1078.
Mandziuk, Józef. 2012. „Biskupie księstwo nysko-otmuchowskie”. Saeculum Christianum. Pismo historyczno-społeczne 19(2): 25–64.
Nowakowski, Andrzej. 1989. „Włączenie księstwa siewierskiego do Polski w r. 1790”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G 36(18): 213–230.
Nowakowski, Andrzej. 1993. Dzieje ustroju i prawa księstwa siewierskiego. Warszawa: Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
Orzechowski, Kazimierz. 1986. „Dzieje i ustrój księstwa biskupiego na Śląsku”. Szkice Nyskie. Studia i materiały 3: 7–43.
Peraldi, Mario Felice. 1832. Considerazioni politiche sul governo dello Stato Pontificio. Pesaro: Tipografia di Annesio Nobili.
Polaczkówna, Helena. 1913. Szlachta na Siewierzu Biskupim w latach 1442–1790. Lwów: I Związkowa Drukarnia we Lwowie.
Radzimiński, Andrzej. 2005. „Organizacja Kościoła i duchowieństwo”. W: Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach. Wybór tekstów źródłowych, red. Andrzej Radzimiński, 59–74. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Radzimiński, Andrzej. 2008. „Geneza oraz ukształtowanie się organizacji kościelnej (1206–1409)”. W: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Władza i społeczeństwo, red. Marian Biskup, Roman Czaja, 143–176. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Radzimiński, Andrzej. 2012. Kościół i duchowieństwo w średniowieczu. Polska i państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Röhrich, Victor. 1925. Geschichte des Fürstbistums Ermland. Braunsberg: Verlag der Ermländischen Zeitungs- und Verlagdruckerei.
Savino, Paolo. 1952. Diplomazia ecclesiastica. Roma: Pontificia Accademia Ecclesiastica.
Scholz, Bernhard W. 2011. Das geistliche Fürstentum Neisse: eine ländliche Elite unter der Herrschaft des Bischofs (1300–1650). Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag. (Crossref)
Szorc, Alojzy. 1990. Dominium warmińskie 1243–1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii. Olsztyn: Wydawnictwo Pojezierze.
Tandecki, Janusz. 2005. „Struktura wewnętrzna”. W: Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach. Wybór tekstów źródłowych, red. Andrzej Radzimiński, 43–58. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Tomer, Alberto. 2018. „Il Sovrano Militare Ordine di Malta dalla crisi del 2016–2017 alla riforma costituzionale”. Stato, Chiese e Pluralismo Confessionale, https://riviste.unimi.it/index.php/statoechiese/article/view/9968 [dostęp: 28.08.2024]. https://doi.org/10.13130/1971-8543/9968.
Wyczański, Andrzej. 1965. Polska – rzeczą pospolitą szlachecką, 1454–1764. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zygner, Leszek. 2005. „Geneza i powstanie zakonu krzyżackiego”. W: Zakon krzyżacki i jego państwo w Prusach. Wybór tekstów źródłowych, red. Andrzej Radzimiński, 7–20. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Żelazny, Krystian Zbigniew. 2016. Księstwo Siewierskie. Prawo i ustrój a zakres suwerenności względem Korony Królestwa Polskiego. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
Prof. dr hab., Katedra Nauk o Polityce i Nauk o Bezpieczeństwie, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Benedykta Dybowskiego 13, 10-723 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-6333-7386University of Warsaw
Prof. dr hab., Katedra Historii Politycznej, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski, ul. Nowy Świat 67, 00-046 Warszawa
https://orcid.org/0000-0002-1552-8858
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
