On the premise of “in the performance of” from Article 430 of the Polish Civil Code – comments in relation to the Supreme Court judgment of 6 September 2022, II CSKP 466/22
Piotr Zakrzewski
John Paul II Catholic University of Lublin , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-4981-1480
Abstract
The premise of the superior’s liability for damage caused by a subordinate (Article 430 of the Polish Civil Code), according to which the damage should occur ‘during the performance of the entrusted activity’, is still the subject of disputes. The purpose of this paper is to determine the meaning of this premise in view of its controversial interpretation by the Supreme Court in its judgment of 6 September 2022 (II CSKP 466/22). The judgment found that this premise covered a case of intentional harm to a schoolgirl arising from an indecent act by a priest, which resulted in the liability of church institutions for this damage. The Supreme Court wrongly assumed, however, that damage ‘during the performance of the entrusted activity’ also occurred when the performance of the entrusted duties by a subordinate, in this case a priest, enabled him to cause the damage. This is an example of a far-reaching, expansive interpretation that can be assessed as an interpretation contra legem, because it establishes – contrary to the wording of Article 430 of the Civil Code – the entrusting party’s liability for damage caused only at the opportunity of performing the entrusted activity. So far, when interpreting the premise under discussion, various criteria have been used, such as an adequate causal relationship, the purpose of the subordinate’s action or an internal, direct relationship between the entrusted activity and the subordinate’s conduct from which the damage resulted. These criteria exclude the adoption of the interpretation presented by the Supreme Court. The last criterion seems to be the most adequate, and it is also accepted in German scholarship in the context of § 831 of the German Civil Code, which is similar to the analysed Polish provision. Guided by this criterion, it should be recognised that damage during the performance of the entrusted activity results from the subordinate’s defective performance of the entrusted duties and not other activity. This means that the entrusting party is not generally liable for the subordinate’s intentional actions, such as an indecent act or theft. Under Polish law, the entrusting party, such as a church legal entity, cannot therefore be liable for indecent acts committed by a priest.
Keywords:
superior responsibility, church legal entity, priest, damage, entrusted activity, Polish Civil Code, clergymanReferences
Bagińska, Ewa. 2012. „Tendencje rozwojowe odpowiedzialności deliktowej w Europie końcu XX i początkach XXI wieku”. W: Czyny niedozwolone w prawie polskim i prawie porównawczym. Materiały IV Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów. Toruń 24–25 czerwca 2011 r., red. Mirosław Nesterowicz, 53–65. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Bełza, Lucjan. 1996. „Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w ramach czynów niedozwolonych przy wykonywaniu powierzonej czynności w świetle teorii związku przyczynowego”. Przegląd Sądowy 7–8: 70–88.
Bendetson, Witold. 1957. „O odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych. Szkicowy przegląd podstawowych założeń oraz przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1956 r.” Nowe Prawo 3: 19–37.
Bieniek, Gerard. 2011. „Czyny niedozwolone”. W: Gerard Bieniek, Helena Ciepła, Stanisław Dmowski, Jacek Gudowski, Krzysztof Kołakowski, Marek Sychowicz, Tadeusz Wiśniewski, Czesława Żuławska, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, T. 1, red. Gerard Bieniek, 498–506. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Borysiak, Witold. 2021. „Podstawy cywilnoprawne roszczeń odszkodowawczych osób wykorzystanych seksualnie w okresie małoletniości”. W: Wykorzystywanie seksualne osób małoletnich. Ujęcie interdyscyplinarne. Część I, red. Marcin Cholewa, Piotr Studnicki, 178–210. Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Borysiak, Witold. 2024. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Witold Borysiak, art. 430, nb. 1–65. Warszawa: C.H. Beck.
Czachórski, Witold. 1981. „Czyny niedozwolone”. W: System Prawa Cywilnego. T. 3, cz. 1. Prawo zobowiązań – część ogólna, red. Witold Czachórski, Zbigniew Radwański, 570–576. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Czachórski, Witold, Adam Brzozowski, Marek Safjan, Elżbieta Skowrońska-Bocian. 2009. Zobowiązania. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Dubis, Wojciech. 2023. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Edward Gniewek, Piotr Machnikowski, 865–866. Warszawa: C.H. Beck.
Garlicki, Stanisław. 1959. Odpowiedzialność cywilna za nieszczęśliwe wypadki. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Guhl, Theo, Hans Merz, Alfred Koller. 1991. „Haftung ohne Verschulden”. W: Das schweizerische Obligationenrecht. Zürich: Schulthess Polygraphischer Verlag.
Jantowski, Leszek. 2022. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Anna Sylwestrzak, 762–766. Warszawa: C.H. Beck.
Kaliński, Maciej. 2019. „Czyny niedozwolone”. W: Adam Brzozowski, Jacek Jastrzębski, Maciej Kaliński, Elżbieta Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Część ogólna, 277–278. Warszawa: Wolters Kluwer.
Kondek, Jędrzej Maksymilian. 2019. „W sprawie wykładni pojęcia «przy wykonywaniu czynności» na gruncie art. 430 k.c.”. Forum Prawnicze 1: 17–37. https://doi.org/10.32082/fp.v1i51.174. (Crossref)
Korzonek, Jan. 1936. W: Jan Korzonek, Ignacy Rosenblüth, Kodeks zobowiązań. Komentarz. T. 1, 361–367. Kraków: Księgarnia Powszechna.
Kosik, Jan. 1961. „Powierzona czynność czy powierzony zakres działania? (Uwagi na marginesie art. 145 k.z. i art. 1 ustawy z dnia 15 listopada 1956 r.)”. Nowe Prawo 1: 37–49.
Lange, Knut Werner. 2019. “Haftung in arbeitsteiligen Prozessen – der Verrichtungsgehilfe gem. § 831 BGB”. Juristische Ausbildung 4: 351–358. (Crossref)
Larenz, Karl. 1981. Lehrbuch des Schuldrechts. Zweiter Band besonderer Teil. München: C.H. Beck Verlag.
Longchamps de Bérier, Roman. 2020a. „Niedozwolone czyny”. W: Dzieła wybrane. T. 1: Studya nad istotą osoby prawniczej i inne prace, red. Piotr Zakrzewski, Joanna Misztal-Konecka, 770–820. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Longchamps de Bérier, Roman. 2020b. Dzieła wybrane. T. 2: Uzasadnienie projektu Kodeksu zobowiązań z uwzględnieniem ostatecznego tekstu Kodeksu, red. Piotr Zakrzewski, Joanna Misztal-Konecka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Longchamps de Bérier, Roman. 2020c. Dzieła wybrane. T. 3: Zobowiązania, red. Piotr Zakrzewski, Joanna Misztal-Konecka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Łętowska, Ewa. 2015. „Odpowiedzialność Kościoła za szkody wyrządzone przez księży”. Państwo i Prawo 3: 6–20.
Machnikowski, Piotr. 2009a. „Odpowiedzialność za podwładnego”. Acta Universitatis Wratislaviensis nr 3161. Prawo 308: 359–375.
Machnikowski, Piotr. 2009b. „Czyny niedozwolone”. W: System Prawa Prywatnego. T. 6: Prawo zobowiązań – część ogólna, red. Adam Olejniczak, 431–434. Warszawa: C.H. Beck.
Masłowski, Zbigniew. 1972. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz. T. 2: Księga trzecia – zobowiązania, red. Jerzy Ignatowicz, 1048–1053. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Mezglewski, Artur. 2021. „Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r. (sygn. akt. II CSK 124/19)”. Przegląd Prawa Wyznaniowego 13: 375–388.
Nesterowicz, Mirosław. 1989. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny z komentarzem. T. 1, red. Jan Winiarz, 420–421. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Nesterowicz, Mirosław. 2008. „Odpowiedzialność cywilna zakładu opieki zdrowotnej za lekarza jako podwładnego”. Państwo i Prawo 9: 3–18.
Nesterowicz, Mirosław. 2012. „Tendencje rozwojowe odpowiedzialności deliktowej w końcu XX i początkach XXI wieku”. W: Czyny niedozwolone w prawie polskim i prawie porównawczym. Materiały IV Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów. Toruń 24–25 czerwca 2011 r., red. Mirosław Nesterowicz, 34–52. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Nesterowicz, Mirosław. 2014. „Odpowiedzialność cywilna Kościoła katolickiego za molestowanie małoletnich przez księży (prawo USA i prawo polskie)”. Przegląd Sądowy 1: 7–18.
Nowakowski, Zygmunt Konrad. 1948a. „Odpowiedzialność za cudze czyny”. Tygodnik Gospodarczy 10: 97–100.
Nowakowski, Zygmunt Konrad. 1948b. Odpowiedzialność za cudze czyny według kodeksu zobowiązań. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Olejniczak, Adam. 2010. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz. T. 3: Zobowiązania. Część ogólna, red. Andrzej Kidyba, 411–415. Warszawa: Wolters Kluwer.
Ostrzechowski, Bartłomiej. 2015. „Wyrządzenie szkody przy wykonywaniu powierzonej czynności na tle porównawczoprawnym”. Przegląd Prawa Handlowego 8: 44–49.
Radwański, Zbigniew. 2003. Zobowiązania – część ogólna. Warszawa: C.H. Beck.
Rembieliński, Andrzej. 1971. Odpowiedzialność cywilna za szkodę wyrządzoną przez podwładnego. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Safjan, Marek. 2008. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. T. 1: Komentarz do artykułów 1–44911, red. Krzysztof Pietrzykowski, 1352–1359. Warszawa: C.H. Beck.
Schaub, Renate. 2022. „Einzelne Schuldverhältnisse”. W: Bürgerliches Gesetzbuch. Kommentar, red. Hanns Prütting, Gerhard Wegen, Gerd Weinreich, 1958. Hürth: Verlag Wolters Kluwer.
Schiemann, Gottfied. 2004. „Unerlaubte Handlungen”. W: Bürgerliches Gesetzbuch. Handkommentar mit EGBGB, ErbbauVO, HausratVO, LPartG, ProdHaftG, UklaG, VAHRG und WEG. Band II, red. Harm Peter Westermann, 3114–3115. Köln: C.H. Beck Verlag.
Sprau, Hartwig. 2010. „Unerlaubte Handlunden”. W: Palandt – Bürgerliches Gesetzbuch, 1360–1361. München: C.H. Beck Verlag.
Stelmachowski, Andrzej. 1957. „Glosa do orzeczenia SN z dnia 20.II.1957 r., III C 358/58”. Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych 3(52): 519–520.
Stępkowski, Romuald. 1972. „Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną rozmyślnie przez podwładnego”. Państwo i Prawo 11: 100–110.
Strugała, Radosław. 2024. „Czyny niedozwolone”. W: Zobowiązania. T. 2: Część ogólna. Komentarz, red. Piotr Machnikowski, 896–915. Warszawa: C.H. Beck.
Szpunar, Adam. 1958. „Odpowiedzialność za podwładnego”. Nowe Prawo 6: 15–29.
Świto, Lucjan. 2024. „Odpowiedzialność diecezji i parafii za delikty popełnione przez duchownego wobec małoletniego. Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2022 roku (II CSKP 466/22)”. Studia z Prawa Wyznaniowego 27: 347–360. https://doi.org/10.31743/spw.16616. (Crossref)
Teichman, Arndt. 2015. „Unerlaubte Handlungen”. W: Jauernig. Bürgerliches Gesetzbuch mit Rom-I, Rom-II, Rom-III-VO, EG-UntVO/HuntPrpt und EuErbVO. Komentar, red. Rolf Strüner, 1392–1393. München: C.H. Beck Verlag.
Wałachwska, Monika. 2018. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz. T. 3: Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. Magdalena Habdas, Mariusz Fras, 484–485. Warszawa: Wolters Kluwer.
Wechsler, W. 1935. „Odpowiedzialność z tytułu powierzenia wykonania czynności według kodeksu zobowiązań”. Głos Prawa 3–4: 203–213.
Wilk, Anna. 2020. „Odpowiedzialność kościelnych osób prawnych za szkody wyrządzone wskutek przestępstw seksualnych popełnionych przez duchownych. Glosa do wyroku SN z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19”. Orzecznictwo Sądów Polskich nr 10, poz. 79: 52–62.
Wilk, Anna. 2021. Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkód wyrządzonych przez cudze czyny zabronione o charakterze seksualnym. Warszawa: C.H. Beck.
Zelek, Mariusz. 2019. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. T. 2: Komentarz. Art. 353–626, red. Maciej Gutowski, 702–703. Warszawa: C.H. Beck.
Zoll, Fryderyk. 1948. Zobowiązania w zarysie według polskiego Kodeksu zobowiązań. Warszawa: Gebethner i Wolff.
John Paul II Catholic University of Lublin
PhD, University Professor, Department of Civil Law and Family Law, Institute of Legal Sciences, Faculty of Law, Canon Law and Administration, John Paul II Catholic University of Lublin, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin, Poland
https://orcid.org/0000-0003-4981-1480
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
