The relationship of superiority as a basis for the liability of church entities for damage caused by the fault of clergyman – a canon law perspective. Case commentary on the judgement of the Polish Supreme Court of 6 September 2022, II CSKP 466/22
Michał Ludwig
John Paul II Catholic University of Lublin , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-3686-3700
Abstract
In the commented judgement, the Supreme Court held that superiors within the meaning of Article 430 of the Polish Civil Code, in relation to a parochial vicar, include the parish priest, the parish, the bishop, and the diocese. The judgement should be regarded as controversial for several reasons. First, a special legal status was attributed to claims for damages arising from a clergyman’s sexual act against a minor. The adjudicating panel considered it justified to reject the defence of limitation of such a claim by applying the doctrine of abuse of rights under Article 5 of the Civil Code. Moreover, serious doubts are raised by the broad interpretation of the condition of damage caused by a subordinate “in the performance of an entrusted activity” (Article 430 of the Civil Code). However, the commentary primarily addresses the issue of the Polish court’s reference to the provisions of the Code of Canon Law in order to determine whether, under the facts of the case, the four ecclesiastical entities listed above could be considered superiors (in the civil law sense) of the parochial vicar. Without establishing the condition of superiority, none of these entities could be held liable for damages under Article 430 of the Civil Code. Since only the parish and the diocese were named as defendants in the proceedings, only these two entities were ultimately ordered by the judgement to pay compensation to the claimant. The commentary is critical of the court’s interpretation concerning the relationship between the parish priest, the parish, and the diocese in relation to the parochial vicar. It is demonstrated that it is difficult to attribute the civil-law status of superior to the parish priest, as in relation to the vicar he acts rather as a collaborator (albeit with broader competences) than as a superior. Consequently, the parish in which the vicar serves cannot be regarded as his superior – if only because the parish authority itself (the parish priest) is not the vicar’s superior. However, under the provisions of the Code of Canon Law, it is possible to treat the diocesan bishop as the superior of the subordinate vicar. The bishop entrusts the vicar with activities to perform, and the vicar remains subject to the bishop’s direction to a certain extent during the performance of such activities. Nevertheless, in order to establish the bishop’s liability under Article 430 of the Civil Code, it is necessary to determine the fulfilment of further conditions provided for in that article, particularly whether the damage was caused “in the performance” of the entrusted activity. The liability of the diocese under Article 430 of the Civil Code must, however, be excluded. The Supreme Court erroneously held that every act of the bishop is simultaneously performed within the scope of representation of the diocese, of which the bishop is an organ. The managerial actions of the bishop towards the parochial vicar should be regarded as the bishop’s own acts, and therefore it is the bishop himself – and not the diocese – who should be attributed with the status of superior.
Keywords:
superior, liability for damages, article 430 of the Civil Code, Polish Civil Code, Canon Law norms, Code of Canon Law, parochial vicar, parish priest, parish, bishop, dioceseReferences
Arrieta, Juan. 2023. „Sankcje karne w Kościele”. W: Codex Iuris Canonici. Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz, wyd. 2. Powszechne i partykularne ustawodawstwo Kościoła katolickiego. Podstawowe akty polskiego prawa wyznaniowego. Edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego (Ediciones Universidad de Navarra), red. Piotr Majer, 796–834. Warszawa: Wolters Kluwer.
Borecki, Paweł. 2020. „Odpowiedzialność kościelnych osób prawnych za czyny pedofilskie duchownego – wyrok na miarę precedensu. Uwagi w sprawie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r., sygn. II CSK 124/19”. Studia Prawa Publicznego 3(31): 33–52. (Crossref)
Borysiak, Witold. 2024. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Witold Borysiak, art. 415–449. Warszawa: C.H. Beck. Legalis/el.
Brinda, Štefan. 2018. „Posłuszeństwo ordynariuszowi według kanonu 273 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku”. Kościół i Prawo 7(20): 93–107. (Crossref)
Dubis, Wojciech. 2023. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Edward Gniewek, Piotr Machnikowski, art. 415–449. Warszawa: C.H. Beck. Legalis/el.
Dyduch, Jan. 2014. „Rola Kodeksu Prawa Kanonicznego 1983 w realizowaniu misji Kościoła”. Prawo Kanoniczne 57(1): 23–37. (Crossref)
Gill, Artur. 2001. „Glosa do wyroku NSA z dnia 3 lipca 2000 r. (II SA 1128/99)”. Orzecznictwo Sądów Polskich nr 12, poz. 175: 605–608.
Góralski, Wojciech. 2013. „Wikariusz parafialny – wczoraj i dziś”. W: Parafia w prawie kanonicznym i w prawie polskim, red. Sławoj Leszek Głódź, Józef Krukowski, Mirosław Sitarz, 77–104. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Jantowski, Leszek. 2025. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. Małgorzata Balwicka-Szczyrba, Anna Sylwestrzak, art. 415–449. Warszawa: Wolters Kluwer. LEX/el.
Januchowski, Arkadiusz. 2008. „Wybrane zagadnienia związane z reprezentacją parafii przez proboszcza na gruncie prawa kanonicznego i polskiego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 11: 211–236.
Jasiakiewicz, Marek. 2005. „Glosa do wyroku SN z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00”. Rejent 1: 122–137.
Karaszewski, Grzegorz. 2019. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, red. Jerzy Ciszewski, Piotr Nazaruk, 739–809. Warszawa: Wolters Kluwer.
Kołodziej, Marcin. 2016. „Urząd wikariusza parafialnego. Współpraca i autonomia w posługiwaniu duszpasterskim”. Kościół i Prawo 5(18): 9–31. (Crossref)
Kondek, Jędrzej. 2019. „W sprawie wykładni pojęcia «przy wykonywaniu czynności» na gruncie art. 430 k.c.”. Forum Prawnicze 51: 17–37.
Kosowski, Stanisław. 1971. „Kapłani współpracownicy biskupa w świetle soborowych uchwał”. Prawo Kanoniczne 14(1-2): 75–86. (Crossref)
Krukowski, Józef. 2004. „Konstytucyjny model stosunków między Państwem a Kościołem w III Rzeczypospolitej”. W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14–16 stycznia 2003), red. Artur Mezglewski, 79–101. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Krukowski, Józef. 2005. „Parafie, proboszczowie i wikariusze parafialni”. W: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. II/1: Księga II. Lud Boży. Część I. Wierni chrześcijanie. Część II. Ustrój hierarchiczny Kościoła, red. Józef Krukowski, 409–463. Poznań: Pallottinum.
Krukowski, Józef. 2007. „Proces karny”. W: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 5, Księga VII. Procesy, red. Józef Krukowski, 400–419. Poznań: Pallotinum.
Łętowska, Ewa. 2015. „Odpowiedzialność Kościoła za szkody wyrządzone przez księży”. Państwo i Prawo 3: 6–20.
Majer, Piotr. 2023. „Status duchownego. Czy ksiądz jest pracownikiem biskupa?”. Annales Canonici 19(1): 71–90. (Crossref)
Mezglewski, Artur. 2011. „Opinia prawna dotycząca problemu obowiązywania prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w obrocie prawnym”. Przegląd Prawa Wyznaniowego 3: 251–258.
Mezglewski, Artur. 2021. „Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r. (sygn. akt II CSK 124/19)”. Przegląd Prawa Wyznaniowego 13: 375–389.
Pawluk, Tadeusz. 1986a. Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 2: Lud Boży, jego nauczanie i uświęcanie. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne.
Pawluk, Tadeusz. 1986b. Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 4: Doczesne dobra Kościoła. Sankcje w Kościele. Procesy. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne.
Pietrzak, Michał. 2010. „Prawo wewnętrzne (kanoniczne) Kościołów i związków wyznaniowych w polskim systemie prawnym”. W: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych. Pamiętnik VII Zjazdu Katedr i Wykładowców Prawa Wyznaniowego, Gniezno 11–12 IX 2010, red. Krzysztof Krasowski, Małgorzata Materniak-Pawłowska, Maksymilian Stanulewicz, 137–150. Poznań: Ars boni et aequi.
Sitarz, Mirosław. 2019. „Parafia”. W: Leksykon prawa kanonicznego, red. Mirosław Sitarz, kol. 2068–2072. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
Stanisz, Piotr. 2010. „Proboszcz jako reprezentant parafii rzymskokatolickiej w stosunkach majątkowych”. W: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych. Pamiętnik VII Zjazdu Katedr i Wykładowców Prawa Wyznaniowego, Gniezno 11–12 IX 2010, red. Krzysztof Krasowski, Małgorzata Materniak-Pawłowska, Maksymilian Stanulewicz, 191–200. Poznań: Ars boni et aequi.
Stanisz, Piotr. 2011. „Źródła prawa wyznaniowego w Rzeczypospolitej Polskiej”. W: Prawo wyznaniowe, red. Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, 48–66. Warszawa: C.H. Beck.
Sztafrowski, Edward. 1991. „Parafia w hierarchicznej strukturze Kościoła”. Prawo Kanoniczne 34(3-4): 51–74. (Crossref)
Świto, Lucjan. 2024. „Odpowiedzialność diecezji i parafii za delikty popełnione przez duchownego wobec małoletniego. Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2022 roku (II CSKP 466/22)”. Studia z Prawa Wyznaniowego 27: 347–360. (Crossref)
Walencik, Dariusz. 2013. „Prawo kanoniczne (wewnętrzne) związków wyznaniowych a prawo polskie”. Przegląd Sądowy 5: 11–25.
Wałachowska, Monika. 2018. „Czyny niedozwolone”. W: Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3: Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), red. Magdalena Habdas, Mariusz Fras, 476–485. Warszawa: Wolters Kluwer.
Wilk, Anna. 2020. „Odpowiedzialność kościelnych osób prawnych za szkody wyrządzone wskutek przestępstw seksualnych popełnionych przez duchownych. Glosa do wyroku SN z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19”. Orzecznictwo Sądów Polskich nr 10, poz. 79: 52–62.
Wilk, Anna. 2023. „Stosunek zwierzchnictwa w świetle art. 430 KC w kontekście regulacji wewnątrzkościelnych”. Studia Prawa Prywatnego 2: 49–62.
Wroceński, Józef. 2008. „Obowiązki pasterskie biskupa diecezjalnego”. Prawo Kanoniczne 51(3-4): 119–145. (Crossref)
Zakrzewski, Piotr. 2025. „O przesłance «przy wykonywaniu» z art. 430 Kodeksu cywilnego – uwagi na tle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2022 r., II CSKP 466/22”. Studia z Prawa Wyznaniowego, Online First 4.04.2025, https://doi.org/10.31743/spw.17889 (Crossref)
Zubert, Bronisław, Mirosław Sitarz. 2019. „Inkardynacja – ekskardynacja”. W: Leksykon prawa kanonicznego, red. Mirosław Sitarz, kol. 935–940. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
John Paul II Catholic University of Lublin
Rev. MA, Faculty of Law, Canon Law and Administration, John Paul II Catholic University of Lublin, Aleje Racławickie 14; 20-950 Lublin, Poland
https://orcid.org/0000-0002-3686-3700License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
