Dispute over the medical conscience clause and constitutional principles of equality and impartiality of public authorities
Abstract
The article analyzes the problem of conscientious objection from the perspective of the constitutional principles of equality (Article 32 of the Polish Constitution) and impartiality of public authorities (Article 25, para. 2). These principles prohibit the legislator and public authorities from introducing unjustified inequalities to legal relations in the public sphere, particularly in the area of fundamental rights and freedoms. They also prohibit the arbitrary support of one side of ideological disputes so that the fundamental rights of one party are not disproportionately restricted by privileging another party. In the area of health care, the need to protect human health or lives results in the obligation to provide effective access to health services for patients and the possibility to impose appropriate obligations and legal restrictions on the freedom of conscience of medical practitioners. However, the majority of cases when a conscientious objection is claimed in medical practice do not concern risky situations for the health or life of beneficiaries. Moreover, the behaviour of a conscientious objector in such cases follows from his or her will to respect the life of every human being. Disputes over the issue of protecting a conceived life are undoubtedly ideological. However, even when one assumes it is impossible to resolve them, there are no grounds for public authorities, in situations when there is no need to protect human life and health, to be on the side of the beliefs accepting the violation of human life while limiting the freedom of those assuming the opposite view to act in accordance with their conscience. Therefore, in cases that go beyond the need to protect health and life, the legislator should not arbitrarily limit the freedom of conscience of service providers. Otherwise, it violates the principle of equality in the area of fundamental rights and freedoms and creates a legal framework for discrimination against certain health care providers based on their profession, position or beliefs. It would also be inconsistent with the principle of equality to differentiate rights to conscientious objection between different groups of proffesionals involved in patients’ care.
Keywords:
conscience clause, conscientious objection, health care, principle of equality, principle of impartiality, medical personnel, freedom of conscience and religionReferences
Banasiuk, Joanna, Błażej Kmieciak, Andrzej Lewandowicz, Aleksander Stępkowski, Olaf Szczypiński. 2018. „Uwagi do stanowiska polskiego towarzystwa ginekologicznego w sprawie debaty publicznej dotyczącej postulowanych zmian w zakresie prawnej dopuszczalności wykonywania zabiegu przerywania ciąży”. Zeszyty Prawnicze 18/1: 193-224.
Banaszak, Bogusław. 2012. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck. Legalis/el.
Borecki, Paweł. 2002. „Proces kształtowania się modelu państwo-Kościół w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.” Przegląd Religioznawczy 4(206): 141-155.
Borecki, Paweł. 2006. „Państwo neutralne światopoglądowo – ujęcie komparatystyczne”. Studia z Prawa Wyznaniowego 9: 75-99.
Brzozowski, Wojciech. 2010. „Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP”. Warszawa: Wolters Kluwer.
Dudek, Dariusz. 2004. „Równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych na tle konstytucyjnych zasad prawa wyznaniowego”. W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego, red. Artur Mezglewski, 199-225. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Dudek, Dariusz, Piotr Stanisz. 2011. „Opinia prawna w sprawie wniosku grupy posłów o usunięcie krzyża z Sali posiedzeń plenarnych Sejmu RP”. Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych 4(32): 88-104.
Działocha, Kazimierz. 1990. „Równość wobec prawa w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w Polsce”. W: Zasada równości w orzecznictwie trybunałów konstytucyjnych, red. Leszek Garlicki, Janusz Trzciński. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Galewicz, Włodzimierz. 2012. „Jak rozumieć medyczną klauzulę sumienia”. Diametros 34: 136-153.
Gałązka, Małgorzata, Krzysztof Wiak. 2007. „Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie Alicja Tysiąc przeciwko Polsce (nr skargi 5410/03)”. Przegląd Sejmowy 3: 211-224.
Garlicki, Leszek. 2002. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa: Liber.
Garlicki, Leszek (red.). 2007. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. T. V. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Garlicki, Leszek. 2015. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Garlicki, Leszek, Marek Zubik (red.). 2016. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom I i II, wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe. Lex/el.
Głusiec, Waldemar, Elżbieta Puacz. 2014. „Sprzeciw sumienia w zawodzie diagnosty laboratoryjnego”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 227-234. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Hanc, Jakub. 2014. „Klauzula sumienia a wykonywanie zawodu ratownika medycznego”. Prawo i Medycyna 56/57: 39-51.
Hucał, Michał. 2012. Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Królikowski, Michał. 2007. „Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 20 marca 2007r. w sprawie Alicja Tysiąc przeciwko Polsce (nr skargi 5410/03)”. Przegląd Sejmowy 3: 200-211
Krzysztofek, Katarzyna. 2015. „Wolność sumienia i religii pracownika w świetle przepisów prawa polskiego i prawa europejskiego”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Aneta M. Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 169-189. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Łączkowski, Wojciech. 2006. „Dylematy etyczne i światopoglądowe jako przedmiot kontroli konstytucyjnej”. W: Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. Marek Zubik. Warszawa: Trybunał Konstytucyjny.
Machnikowska, Anna. 2015. „Klauzula sumienia w zawodzie prawnika”. W: Klauzula sumienia w państwie prawa, red. Oktawian Nawrot, 127-142. Sopot: Spółdzielczy Instytut Naukowy.
Mielczarek, Marcin. 2013. Realizacja wolności religijnej w zatrudnieniu pracowniczym. Warszawa: Difin S.A.
Nawrot, Oktawian (red.). 2015. Klauzula sumienia w państwie prawa. Sopot: Spółdzielczy Instytut Naukowy.
Pawlikowski, Jakub. 2011. „Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 roku”. Studia z Prawa Wyznaniowego 14: 313-338.
Pawlikowski, Jakub. 2014. „Spór o klauzulę sumienia z perspektywy celów medycyny i etyki lekarskiej”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 145-170. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pawlikowski, Jakub. 2019. „Czy wszystkie zawody medyczne potrzebują klauzuli sumienia”. W: Zawody medyczne – ciągłość i zmiana, red. Anita Majchrowska, Jakub Pawlikowski, Włodzimierz Piątkowski, 39-62. Kraków: Universitas.
Pietrzak, Michał. 1999. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
Prusak, Małgorzata. 2015. Sprzeciw sumienia farmaceutów. Aspekty etyczne, teologiczne i prawne. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM.
Różyńska, Joanna. 2019. „Klauzula sumienia”. W: System prawa medycznego. T. II. Regulacja prawna czynności medycznych, cz. 1, red. Maria Boratyńska, Przemysław Konieczniak, Eleonora Zielińska, 635-675. Warszawa: Wolters Kluwer.
Safjan, Marek, Leszek Bosek (red.). 2016. „Komentarz do art. 32”. W: Konstytucja RP. T. 1. Komentarz do art. 1-86. Warszawa: C.H. Beck. Legalis/el
Skwarzyński, Michał. 2013a. „Sprzeciw sumienia w europejskim i krajowym systemie ochrony praw człowieka”. Przegląd Sejmowy 6: 9-26.
Skwarzyński, Michał. 2013b. „Sprzeciw sumienia w adwokaturze”. W: Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. Artur Mezglewski, Anna Tunia, 201-220. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Skwarzyński, Michał. 2015. „Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie klauzuli sumienia”. W: Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. Piotr Stanisz, Aneta M. Abramowicz, Michał Czelny, Marta Ordon, Michał Zawiślak, 285-293. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Skwarzyński, Michał. 2016. „Korzystanie ze sprzeciwu sumienia w kontekście zasady równouprawnienia i kryterium zawodu”. Studia z Prawa wyznaniowego 19: 63-88.
Skwarzyński, Michał. 2019. „Protecting conscientious objection as the «hard core» of human dignity”. Ius Novum 13/2: 270-291. DOI: 10.26399/iusnovum.v13.2.2019.26/m.skwarzynski.
Stanisz, Piotr. 2009. „Bezstronność światopoglądowa władz publicznych a finansowanie związków wyznaniowych”. W: Bezstronność religijna, światopoglądowa i filozoficzna władz Rzeczypospolitej Polskiej, red. Tadeusz J. Zieliński, 107-123. Warszawa: Wydawnictwo ChAT.
Stanisz, Piotr. 2009. „Bezstronność światopoglądowa władz publicznych a finansowanie związków wyznaniowych”. W: Bezstronność religijna, światopoglądowa i filozoficzna władz Rzeczypospolitej Polskiej, red. Tadeusz J. Zieliński, 107-123. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie.
Stanisz, Piotr, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon (red.). 2014. Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Stawrowski, Zbigniew. 2008. Niemoralna Demokracja. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Szymanek, Jarosław. 2004. „Bezstronność czy neutralność światopoglądowa państwa (uwagi na tle art. 25 ust. 2 Konstytucji RP)” Państwo i Prawo 5: 32-48.
Szymanek, Jarosław. 2006. „Interpretacja przepisów wyznaniowych w konstytucji”. Studia z Prawa Wyznaniowego 9: 101-132.
Tuleja, Piotr. 2003. Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane zagadnienia). Kraków: Wolters Kluwer.
Wielgoś, Mirosław, Dorota Bomba-Opoń, Piotr Laudański, Wojciech Rokita, Robert Spaczyński, Magdalena Kołodziej, Rafał Lorent, Oskar Luty, Marzena Dębska, Romuald Dębski, Przemysław Kosiński. 2016. „Stanowisko Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie debaty publicznej dotyczącej postulowanych zmian w zakresie prawnej dopuszczalności wykonywania zabiegu przerywania ciąży”. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 1(3): 91-99.
Żelichowski, Mariusz. 2009. „Opinia prawna w przedmiocie «Konsekwencje dla polskiego systemu prawnego wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce»” Prawo i Medycyna 36/3: 133-144.
Medical University of Lublin
Dr hab., Zakład Etyki i Prawa Medycznego, Katedra Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, ul. Staszica 4-6, 20-081 Lublin
https://orcid.org/0000-0002-8277-8515License
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
