Formuła „wolność religii lub przekonań” w laboratorium Unii Europejskiej
Abstrakt
W artykule argumentuje się, że głębsza i lepsza wiedza na temat stosowanych w przeszłości i obecnie użyć formuły „wolność religii lub przekonań” może zaowocować większą spójnością pomiędzy stosowaną terminologią a odpowiadającymi jej ideami, przyczyniając się również do ubogacenia debaty prowadzonej na poziomie krajowym i międzynarodowym na temat ochrony i promocji praw i wolności odnoszących się do „religii lub przekonań”. W pierwszej części (The emergence – Geneza) Autor zarysowuje genezę i kontekst pierwszych zastosowań omawianej formuły. Potwierdzając znaczenie Narodów Zjednoczonych podkreśla, że związane z tym dokumenty powstałe w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych nie były ani jedynymi ani nie funkcjonowały w oderwaniu od innych. Akcentuje w szczególności rolę Konferencji (obecnie: Organizacji) Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz znaczenie szerszej dyskusji na poziomie międzynarodowym, która nabrała przyspieszenia po roku 1988, kiedy to przyjęto amerykańską ustawę o wolności religijnej w stosunkach międzynarodowych (International Religious Freedom Act). W części drugiej (The features – Cechy) omówione są najważniejsze cechy tytułowej formuły. Zwraca się uwagę, że cechy te wyjaśniają sukces, który formuła ta odniosła na poziomie ONZ i OBWE oraz Unii Europejskiej (przede wszystkim w jej działaniach zewnętrznych). W części trzeciej (The EU laboratory – Laboratorium Unii Europejskiej) omawia się stosowanie określenia „wolność religii lub przekonań” w kontekście unijnym. Unia Europejska jest przy tym postrzegana jako laboratorium, w którym formułę tę przyjęto, poddano weryfikacji jej użyteczność i na różne sposoby przedefiniowano. W części czwartej i ostatniej (The Translation – Tłumaczenie) formułuje się dziesięć zestawów pytań dotyczących językowych i prawnych aspektów tłumaczenia omawianej formuły w państwach członkowskich UE. Autor twierdzi, że odpowiedź na nie może się znacząco przyczynić do lepszego zrozumienia omawianej formuły w dwojakim – oddolnym i odgórnym – ujęciu dynamicznym, dostarczając w ten sposób potrzebnych narzędzi naukowcom i innym osobom, których zadaniem jest połączenie globalnego potencjału tej formuły w języku angielskim z jej wariantami w różnych językach i kulturach.
Słowa kluczowe:
wolność religii lub przekonań, relacje Kościół–Państwo, prawo i religia, prawo Unii Europejskiej, międzynarodowe prawo praw człowiekaBibliografia
Angeletti, Silvia. 2008. Libertà religiosa e Patto internazionale sui diritti civili e politici. Torino: Giappichelli.
Annicchino, Pasquale. 2013. ‘Religion and EU Institutions’. Ecclesiastical Law Journal, 15/3: 326-331.
Annicchino, Pasquale. 2015. Esportare la libertà religiosa. Il modello americano nell’arena globale. Bologna: il Mulino.
Annicchino, Pasquale. 2017. Law and International Religious Freedom. The Rise and Decline of the American Model. Abingdon: Routledge.
Annicchino, Pasquale. 2020. ‘The European Union Special Envoy on Freedom of Religion or Belief: an Assessment’. The Review of Faith and International Affairs, 18/2: 76-79.
Austin, John Langshaw. 1962. How to Do Things with Words. Oxford: Oxford University Press.
Balazka, Dominik. 2020. Mapping Religious Nones in the World (Report of the Centre for Religious Studies at Fondazione Bruno Kessler, Trento); https://isr.fbk.eu/en/report-mapping-religion-nones-in-the-world-2020/
Barberini, Giovanni. 2004. Sicurezza e cooperazione da Vancouver a Vladivostock: introduzione allo studio dell’Organizzazione per la sicurezza e la cooperazione in Europa. Torino: Giappichelli.
Biber, Douglas, Susan Conrad, and Randi Reppen. 1998. Corpus Linguistics: Investigating Language Structure and Use. Cambridge: Cambridge University Press.
Bielefeldt, Heiner, Nazila Ghanea, and Michael Wiener. 2016. Freedom of Religion or Belief. An International Law Commentary. Oxford: Oxford University Press.
Bielefeldt, Heiner, and Michael Wiener. 2019. Religious Freedom Under Scrutiny. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Boyle, Kevin, and Juliet Sheen (eds.). 1997. Freedom of Religion and Belief: A World Report. London: Routledge.
Carrera, Sergio, Elspeth Guild, Lina Vosyliute, and Petra Bárd. 2017. Towards a Comprehensive EU Protection System for Minorities; https://www.ceps.eu/ceps-publications/towards-comprehensive-eu-protection-system-minorities/
Colombo, Federico. 2020. ‘Interpreting Article 17 TFEU: New Openings towards a European Law and religion System’. Rivista telematica Statoechiese, 1: 1-31.
DeGirolami, Marc O. 2013. The Tragedy of Religious Freedom. Cambridge MA: Harvard University Press.
Diotallevi, Luca. 2010. Una alternativa alla laicità. Soveria Mannelli: Rubbettino.
Dubuisson, Daniel. 2020. L’invention des religions. Paris: CNRS.
Durham, W. Cole. 1999. Freedom of Religion or Belief: Laws Affecting the Structuring of Religious Communities; https://www.osce.org/files/f/documents/4/7/16698.html.
Durham, W. Cole, Tore S. Lindholm, and Bahia G. Tahzib-Lie (eds.). 2004. Facilitating Freedom of Religion or Belief. A Deskbook. Leiden: Brill.
Durham, W. Cole, and Brett Sharffs. 2010. Law and Religion: National, International, and Comparative Perspectives. New York: Aspen Publishers.
Croce, Mariano. 2012. Self-sufficiency of Law. A Critical-institutional Theory of Social Order. Dordrecht – Heidelberg – New York – London: Springer.
Farr, Thomas F. 2015. ‘A Global Crisis of Religious Liberty: Evidence, Origins, and Singificance’. In La libertà religiosa secondo il diritto internazionale e il conflitto globale dei valori. International religious freedom and the global clash of values, ed. by Monica Lugato, 23-39. Torino: Giappichelli.
Ferlan, Claudio, and Marco Ventura. 2018. ‘Introduction’. Annali dell’Istituto Italo-Germanico di Trento, 44/2: 15-18.
Ferrari, Daniele. 2019. Il concetto di minoranza religiosa dal dritto internazionale al diritto europeo. Bologna: il Mulino.
Ferrari, Silvio, W. Cole Durham, and Elisabeth A. Sewell (eds.). 2003. Law and Religion in Post-Communist Europe. Leuven: Peeters.
Figeľ, Ján. 2019. Report The mandate of the Special Envoy for the promotion of freedom of religion or belief outside the European Union: activities and recommendations (May 2016-November 2019), 21 November, p. 3 (https://7c1d8c8f-6bcf-4657-9598-a27b0c95bd02.filesusr.com/ugd/7dce12_6da28c5629094424bdd18cc9961d3f91.pdf).
Gunn, T. Jeremy. 2004. ‘The United States and the Promotion of Freedom of Religion and Belief’. In Facilitating Freedom of Religion or Belief. A Deskbook, ed. by W. Cole Durham, Tore S. Lindholm, and Bahia G. Tahzib-Lie, 721-746. Leiden: Brill.
Krishnaswami, Arcot. 1960. Study of discrimination in the matter of religious rights and practices. New York: United Nations.
Lindqvist, Linde. 2017. Religious Freedom and the Universal Declaration of Human Rights. Cambridge: Cambridge University Press.
Massignon, Bérengère. 2007. Des dieux et des fonctionnaires. Religions et laïcités face au défi de la construction européenne. Rennes: Presses Universitaires de Rennes.
Messner, Francis (ed.). 2010. Dictionnaire du droit des religions. Paris: Ed. du CNRS.
Perchoc, Philippe. 2017. Religion and the EU’s external policies. Increasing engagement: in-depth analysis. Brussels: European Parliamentary Research Service.
Petersen, Marie Juul and Katherine Marshall. 2019. International Promotion of Freedom of Religion or Belief. Sketching the Contours of a Common Framework. Copenhagen: The Danish Institute for Human Rights.
Petito, Fabio, Stephanie Berry, and Maria Mancinelli. 2018. Interreligious Engagement Strategies: A Policy Tool to Advance Freedom of Religion or Belief. Sussex: FORB & Foreign Policy Initiative, Sussex University.
Rappaport, Roy. 1999. Ritual and Religion in the Making of Humanity. Cambridge: Cambridge University Press.
Schouppe, Jean-Pierre. 2015. La dimension institutionnelle de la liberté de religion dans la jurisprudence de la Cour européenne des droits de l’homme. Paris: Pedone.
Su, Anna. 2016. Exporting Freedom. Religious Liberty and American Power. Cambridge MA: Harvard University Press.
Sullivan, Winnifred F. 2018. The Impossibility of Religious Freedom. Princeton NJ: Princeton University Press.
Tahzib, Bahia G. 1996. Freedom of Religion or Belief. Ensuring Effective International Legal Protection. The Hague – London: Martinus Nijhoff Publishers.
van der Vyver, Johan D., and John Witte Jr. (eds). 1996. Religious Human Rights in Global Perspective. The Hague: Martinus Nijhoff.
Ventura, Marco. 1999. ‘Diritto e religione in Europa: il laboratorio comunitario’. Politica del diritto 30/4: 577-628.
Ventura, Marco. 2001. La laicità dell’Unione europea. Torino: Giappichelli.
Ventura, Marco. 2010. ‘The Changing Civil Religion of Secular Europe’. The George Washington International Law Review, 41/4: 947-961.
Ventura, Marco. 2014a. From Your Gods to Our Gods. A History of Religion in Indian, South African and British Courts. Eugene OR: Cascade Books.
Ventura, Marco. 2014b. ‘L’articolo 17 TFUE come fondamento del diritto e della politica ecclesiastica dell’Unione europea’. Quaderni di diritto e politica ecclesiastica, 22/2: 293-304.
Ventura, Marco. 2015. ‘Balancing convergence and divergence. The challenge for European law and religion’. In La libertà religiosa secondo il diritto internazionale e il conflitto globale dei valori. International religious freedom and the global clash of values, ed. by Monica Lugato, 89-102. Torino: Giappichelli.
Ventura, Marco. 2018. ‘«Io combatto l’analfabetismo religioso»’. Corriere della Sera –La Lettura, 13 May.
Ventura, Marco. 2019a. ‘Religione – credo’. Gnosis. Rivista italiana di intelligence, 4: 134-145.
Ventura, Marco. 2019b. ‘Non discrimination and protection of diversity and minorities’. In The History of the European Union. Constructing Utopia, ed. by Gugliano Amato, Enzo Moavero-Milanesi, Gianfranco Pasquino, and Lucrezia Reichlin, 239-255. Oxford: Hart Publishing.
Ventura, Marco. 2020. ‘Fede fai-da-te’. Corriere della Sera – La Lettura, 11 October.
University of Siena
PhD Strasbourg, Professor of Law and Religion at the University of Siena; via Mattioli 10, 53100 Siena, Italy.
Director of the Centre for Religious Studies at Fondazione Bruno Kessler of Trento - https://isr.fbk.eu/en/people/detail/marco-ventura/
Associate researcher of DRES, Center for Droit, Religion, Entreprise et Société, University of Strasbourg - https://dres.misha.cnrs.fr/
Member of the OSCE/ODIHR Panel of Experts on Freedom of Religion or Belief - https://www.osce.org/odihr/freedom-of-religion-or-belief
https://unisi.academia.edu/MarcoVentura
https://orcid.org/0000-0002-2007-6649Licencja
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
