Zasada równouprawnienia związków wyznaniowych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
Aneta Maria Abramowicz
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1601-6969
Abstrakt
Zasada równouprawnienia związków wyznaniowych jest często podejmowanym zagadnieniem w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Została unormowana w art. 25 ust. 1 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. Jest cechą charakterystyczną dla demokratycznych państw świeckich. Gwarantuje poszanowanie różnorodności wyznaniowej i światopoglądowej społeczeństwa. Jej podstawę stanowi godność osoby ludzkiej. Trybunał Konstytucyjny potwierdza w swoim orzecznictwie, że właściwą przesłanką równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych powinna być określona cecha wspólna. Dlatego równouprawnienie związków wyznaniowych polega na jednakowym traktowaniu podmiotów charakteryzujących się określoną cechą w identycznym stopniu. Konsekwencją istnienia tej zasady w polskim systemie prawnym jest wykluczenie możliwości powstania państwa wyznaniowego, ponieważ jeden związek wyznaniowy uzyskałby pozycję uprzywilejowaną w formie kościoła państwowego. Jednocześnie zasada ta zakłada odmienne traktowanie kościołów i związków wyznaniowych, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej. Obowiązująca obecnie Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. wprowadza do swojej treści zasadę równouprawnienia związków wyznaniowych jako jedną z wielu konkretyzacji konstytucyjnej zasady równości. Stanowisko to podkreślił Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 2 kwietnia 2003 r. (K 13/02), a następnie powtórzył również w orzeczeniu z 14 grudnia 2009 r. Dlatego zasada równouprawnienia związków wyznaniowych powinna być interpretowana podobnie jak ogólna zasada równości z uwzględnieniem całego dorobku orzeczniczego Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego konstytucyjnej zasady równości. Wskazuje to na jednolitą linię orzeczniczą w zakresie interpretacji omawianej zasady.
Słowa kluczowe:
godność osoby ludzkiej, godność człowieka, Konstytucja RP z 1997 r., kościoły i inne związki wyznaniowe, zasada równouprawnienia, zasada równouprawnienia związków wyznaniowych, orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, związek wyznaniowy, równość wobec prawaBibliografia
Bała, Paweł. Pod wezwaniem Boga czy Narodu? Religia a ustrój-studium przypadku polskich konstytucji. Warszawa: Wydawnictwo von boroviecky, 2010.
Borecki, Paweł, i Michał Pietrzak. „Glosa do orzeczenia z 2 IV 2003, K 13/02.” Państwo i Prawo 8 (2002): 119-124.
Borecki, Paweł, i Michał Pietrzak. „Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 kwietnia 2003 r., (sygn. Akt K 13/02).” Przegląd Sejmowy 5 (2003): 96-113.
Borecki, Paweł. „Zasada równouprawnienia wyznań w prawie polskim.” Studia z Prawa Wyznaniowego 10 (2007): 115-160.
Bożyk, Stanisław. „Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych.” W: Zasada równości w prawie. Konferencja naukowa. Rzeszów, 16 października 2003 r., red. Halina Zięba-Załucka, i Maciej Kijowski, 93-100. Rzeszów: Wydaw. POBITNO, 2004.
Brzozowski, Wojciech. „Glosa do wyroku z 14 XII 2009, K 55/07.” Państwo i Prawo 5 (2010): 126-131.
Brzozowski, Wojciech. „Konstytucyjne ramy stosunków państwo-kościół w Hiszpanii na przestrzeni XX wieku.” W: Francuska Ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale kościołów i państwa z perspektywy stu lat, red. Michał Pietrzak, 149-159. Warszawa: Liber, 2007.
Chmaj, Marek. „Równość wobec prawa i zakaz dyskryminacji.” W: Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce. Zasady ogólne, red. Marek Chmaj, Leszek Leszczyński, Wiesław Skrzydło, Jacek Z. Sobczak, i Andrzej Wróbel, 115-146. Kraków: Zakamycze, 2002.
Complak, Krystian. Normy pierwszego rozdziału Konstytucji RP. Prawo. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2007.
Czohara, Andrzej. „Prawne aspekty stosunku państwa do tzw. sekt.” Przegląd Prawa Wyznaniowego 1 (2009): 75-88.
Doktór-Bindas, Kamila. „Zasada równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych.” W: Podstawy regulacji stosunków Państwo-Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej (I Fondamenti della regolazione delle relozioni Stato-Chiesa nella Repubblica di Polonia e nella Republica Italiana), red. Przemysław Czarnek, Dariusz Dudek, i Piotr Stanisz, 181-190. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010.
Dudek, Dariusz. Prawo konstytucyjne w zarysie. Wybór źródeł. Lublin: Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, 2002.
Dudek, Dariusz. „Równouprawnienie Kościołów i związków wyznaniowych na tle konstytucyjnych zasad prawa wyznaniowego.” W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 styczeń 2003), red. Artur Mezglewski, 199-225. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004.
Falski, Jacek. „Ewolucja wykładni zasady równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.” Państwo i Prawo 1 (2000): 49-70.
Falski, Jacek. „Konstytucyjna zasada równości w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Przegląd, analiza, ewolucja.” W: Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, red. Beata Górowska, 95-112. Warszawa: ASPRA-JR, 2004.
Florianowicz-Błachut, Przemysław. „Luterański model otwartego państwa (quasi) wyznaniowego w Europie – od powiązania do przyjaznego rozdziału – kazus państw skandynawskich.” W: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Roman Wieruszewski, Mirosław Wyrzykowski, i Lena Kondratiewa-Bryzik, 85-119. Warszawa: Wolter Kluwer business, 2012.
Garlicki, Leszek. „Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym – status wspólnot religijnych.” Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego (numer specjalny) (1999): 30-47.
Góralski, Wojciech. Wstęp do prawa wyznaniowego. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy, 2003.
Krukowski, Józef. Konkordat polski. Znaczenie i realizacja. Lublin: Verba, 1999.
Krukowski, Józef. „Konstytucyjny model stosunków między państwem a Kościołem w III Rzeczpospolitej.” W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 styczeń 2003), red. Artur Mezglewski, 79-101. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004.
Krukowski, Józef. Kościół i Państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 2000.
Krukowski, Józef, i Krzysztof Warchałowski. Polskie prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN, 2000.
Kryszeń, Grzegorz. „Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.” Przegląd Prawa Wyznaniowego 5 (2013): 117-134.
Leszczyński, Paweł A. „Zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych w świetle relacji między art. 25 ust. 1 a art. 25 ust. 5 Konstytucji RP.” W: Zasady naczelne Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Materiały 52. Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr Prawa Konstytucyjnego w Międzyzdrojach (27-29 maja 2010 r.), red. Andrzej Bałaban, i Przemysław Mijal, 389-409. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2011.
Matwiejuk, Jarosław. „Konkordat z 1993 roku a pozycja prawna kościołów i związków wyznaniowych nierzymskokatolickich.” W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003), red. Artur Mezglewski, 227-253. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004.
Mączyński, Andrzej. „Wolność sumienia i religii w orzecznictwie polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Polski raport na XI Konferencję Europejskich Sądów Konstytucyjnych.” Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego 1 (1999): 47-57.
Mezglewski, Artur. „Działalność własna kościołów i innych związków wyznaniowych.” W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, i Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 189-215. Warszawa 2011.
Misztal, Henryk. „Ustawy majowe – o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w Polsce-z perspektywy 20 lat.” W: Podstawy regulacji stosunków Państwo-Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej (I Fondamenti della regolazione delle relozioni Stato-Chiesa nella Repubblica di Polonia e nella Republica Italiana), red. Przemysław Czarnek, Dariusz Dudek, i Piotr Stanisz, 85-107. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010.
Misztal, Henryk. „Wolność religijna.” W: Prawo wyznaniowe, red. Henryk Misztal, 204-249. Lublin-Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne, 2000.
Misztal, Henryk. „Wprowadzenie do prawa wyznaniowego.” W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 1-6. Warszawa: C.H.Beck, 2011.
Olszówka, Marcin. „Interferencja zasad prawa wyznaniowego instytucjonalnego.” Przegląd Prawa Wyznaniowego 2 (2010): 63-86.
Oniszczuk, Jerzy. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w latach 1986-1996. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1998.
Oniszczuk, Jerzy. Równość – najpierwsza z zasad i orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Warszawa: Wyd. Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego 2004.
Orzeszyna, Krzysztof. Podstawy relacji między państwem a kościołami w konstytucjach państw członkowskich i traktatach Unii Europejskiej. Studium prawnoporównawcze. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2007.
Pawluk, Tadeusz. Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II. Tom I. Zagadnienia wstępne i normy ogólne. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 2002.
Pietrzak, Michał. „Nierzymskokatolickie Kościoły i związki wyznaniowe w Rzeczypospolitej Polskiej (1989-2000).” W: Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, red. Beata Górowska, 394-414. Warszawa: ASPRA-JR, 2004.
Pietrzak, Michał. „Stosunki państwo-Kościół w nowej Konstytucji.” Państwo i Prawo 11-12 (1997): 173-184.
Sadurski, Wojciech. „Równość wobec prawa.” Państwo i Prawo 8-9 (1978): 51-64.
Sobański, Remigiusz. „Czy głoszenie nauki Kościoła może dyskryminować?” Annales Canonici 6 (2010): 7-21.
Sobański, Remigiusz. „Kanon 19.” W: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego. Tom I. Księga I. Normy ogólne, red. Józef Krukowski, 72-74. Poznań: Pallottinum, 2003.
Sobczak, Witold. „Finansowanie szkół wyznaniowych ze środków publicznych w Polsce.” W: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Roman Wieruszewski, Mirosław Wyrzykowski, i Lena Kondratiewa-Bryzik, 179-195. Warszawa: Wolter Kluwer business, 2012.
Sobczyk, Paweł. Konstytucyjna zasada konsensualnego określania stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem Katolickim. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2013.
Sobczyk, Paweł. „Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych.” W: Problemy państwa i prawa, red. Feliks Prusak, 21-35. Warszawa: Oficyna Wydawnicza WSM SIG, 2004.
Stanisz, Piotr. „Naczelne zasady instytucjonalnych relacji państwo-kościół. Zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych.” W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, i Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 74-88. Warszawa: C.H. Beck, 2011.
Stanisz, Piotr. „Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi w Rzeczypospolitej Polskiej – zarys problematyki.” W: Podstawy regulacji stosunków Państwo-Kościół w Rzeczypospolitej Polskiej i Republice Włoskiej (I Fondamenti della regolazione delle relazioni Stato-Chiesa nella Repubblica di Polonia e nella Republica Italiana), red. Przemysław Czarnek, Dariusz Dudek, i Piotr Stanisz, 15-39. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010, 15-39.
Szymanek, Jarosław. „Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych.” Studia Prawnicze 1-2 (2009): 161-176.
Szymanek, Jarosław. „Państwo – Kościół w III RP. Między systemem rozdziału łagodnego a systemem państwa parawyznaniowego.” Prawo i Religia 1 (2007): 13-27;
Szymanek, Jarosław. „Prawna regulacja wolności religijnej.” Studia Prawnicze 2 (2006): 5-30.
Szymanek, Jarosław. „Prawo wyznaniowe w praktyce III RP (zagadnienia wybrane).” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1 (2006): 93-109.
Szymanek, Jarosław. „Stosunki państwa ze związkami wyznaniowymi w świetle postanowień Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.” W: Przestrzeń polityki i spraw wyznaniowych. Szkice dedykowane Profesorowi Januszowi Osuchowskiemu z okazji 75-lecia urodzin, red. Beata Górowska, 457-475. Warszawa: ASPRA-JR, 2004.
Zieliński, Tadeusz J. „Pojęcie religii, wyznania, związku wyznaniowego i kościoła w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” Prawo i Religia 1 (2007): 29-53.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Katedra Prawa Wyznaniowego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0002-1601-6969Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).