Przesłanki i tryb zawarcia małżeństwa konkordatowego – prawo i pragmatyka
Anna Tunia
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-7703-0828
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza prawnego kształtu tzw. małżeństwa konkordatowego, a w szczególności charakteru i trybu realizacji przesłanek warunkujących jego zawarcie określonych przez Konkordat i Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Autorka wskazuje na rozbieżności między przepisami tych aktów prawnych, a także między tymi regulacjami prawnymi a istniejącą pragmatyką. Analizy te ukierunkowane są na ocenę poprawności legislacji odnoszącej się do tzw. małżeństwa konkordatowego. Przeprowadzone badania pozwalają na wniosek, że przepisy normujące konkordatową formę zawarcia małżeństwa cywilnego podlegały kilku nowelizacjom, które miały na celu doprecyzowanie warunków i trybu zawarcia małżeństwa w tej formie, jak też podyktowane były zmieniającymi się warunkami społeczno-gospodarczymi, w tym cyfryzacją administracji publicznej. Autorka pozytywnie ocenia te zmiany, ale jednocześnie podnosi postulaty de lege ferenda mające na celu dokonanie dalszych modyfikacji niektórych niejasnych jeszcze przepisów normujących tę formę zawarcia małżeństwa.
Słowa kluczowe:
konkordat, małżeństwo konkordatowe, kodeks rodzinny i opiekuńczy, prawo wyznaniowe, małżeństwo, pragmatyka, konkordat polski, małżeństwo cywilne w formie wyznaniowejBibliografia
Abramowicz, Aneta M. 2018. Równouprawnienie związków wyznaniowych w prawie polskim. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Adamczewski, Witold. 1996. „Uznanie skutków cywilnych małżeństwa kanonicznego w najnowszych umowach konkordatowych”. Ius Matrimoniale 67(1): 169-193. DOI: https://doi.org/10.21697/im.1996.1(6/7).12.
Andrzejewski Marek. 2014. Prawo rodzinne i opiekuńcze. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Basior, Iwona, Alicja Czajkowska, Danuta Sorbian (red.). 2015. Prawo o aktach stanu cywilnego z komentarzem. Przepisy wykonawcze i związkowe oraz wzory dokumentów. Warszawa: Wolters Kluwer.
Borecki, Paweł. 2007. „Zasada równouprawnienia wyznań w prawie polskim”. Studia z Prawa Wyznaniowego 10: 115-159.
Borysiak, Witold. 2014. „Zawarcie małżeństwa przed duchownym kościoła albo innego związku wyznaniowego”. W: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Jacek Wierciński. LEX/el.
Chauvin, Tatiana, Tomasz Stawecki, Piotr Winczorek. 2021. Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Dudek, Dariusz. 2004. „Równouprawnienie Kościołów i innych związków wyznaniowych na tle konstytucyjnych zasad prawa wyznaniowego”. W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14-16 stycznia 2003), red. Artur Mezglewski, 199-225. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Dudziak, Jan. 1994. „Zharmonizowanie kanonicznego prawa małżeńskiego i polskiego prawa rodzinnego w Konkordacie”. W: Rola i znaczenie Konkordatu 1993 r., red. Jan Dyduch, 97-118. Kraków: Oficyna Wydawnicza Papieskiej Akademii Teologicznej „Czuwajmy”.
Gajda, Janusz. 2023. „Zawarcie małżeństwa”. W: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. Krzysztof Pietrzykowski, 91-101. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Góra-Błaszczykowska, Agnieszka. 2011. „Postępowanie dowodowe w sprawach o ustalenie nieistnienia małżeństwa”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa cywilnego. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 63-75. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Góralski, Wojciech. 1996. „Małżeństwo «konkordatowe» (art. 10 ust. 1 umowy Stolicy Apostolskiej i Rzeczypospolitej Polskiej z 1993 r.)”. Ateneum Kapłańskie 1: 60-71.
Góralski, Wojciech. 1998. Zawarcie małżeństwa konkordatowego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Ignatowicz, Jerzy. 1994. „Nowa forma zawierania małżeństw (art. 10 Konkordatu)”. Przegląd Sejmowy 2: 3-8.
Jancewicz, Zdzisław, 2022. „Bezskuteczny upływ terminu z art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego a zawarcie małżeństwa konkordatowego”. Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 17: 89-116. DOI: https://doi.org/10.32084/bsawp.4400.
Jędrejek, Grzegorz. 2019. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany. LEX/el.
Kotowicz, Bartosz, Angelika Kurzawa, Bartłomiej Opaliński. 2022. Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
Kroczek, Piotr. 2014. „Teoretyczne i praktyczne zagadnienia związane z pięciodniowym terminem na złożenie wniosku do USC w celu rejestracji kanonicznego małżeństwa (art. 10 ust. 1 pkt 3 Konkordatu)”. Annales Canonici 10: 103-118. DOI: https://doi.org/10.15633/acan.1935.
Krukowski, Józef. 1999. „Zawarcie małżeństwa kanonicznego ze skutkami cywilnymi (art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską)”. Roczniki Nauk Prawnych 9(1): 221-244.
Majer, Piotr. 2014. „Zobowiązanie małżonków do uzyskania skutków cywilnych małżeństwa kanonicznego”. W: Skutki cywilnoprawne małżeństwa kanonicznego ze szczególnym uwzględnieniem prawa w Polsce, Słowacji i Republice Czeskiej, red. Piotr Ryguła, 47-60. Kraków: Wydawnictwo Scriptum.
Mezglewski, Artur. 1999. „Przepisy wprowadzające w życie instytucję małżeństwa konkordatowego”. Roczniki Nauk Prawnych 9(1): 245-265.
Mezglewski, Artur. 2006. „Artykuł 10 konkordatu z 1993 roku w fazach: ratyfikacji, implementacji do prawa polskiego i stosowania w praktyce”. Krakowskie Studia Międzynarodowe 3: 61-68.
Mezglewski, Artur. 2009. „Realizacja przesłanek koniecznych przy zawieraniu małżeństwa w formie wyznaniowej”. W: Pro bono Reipublicae. Księga Jubileuszowa Profesora Michała Pietrzaka, red. Paweł Borecki, Andrzej Czohara, Tadeusz J. Zieliński, 325–332. Warszawa: LexisNexis.
Mezglewski, Artur. 2011. „Katalog przesłanek koniecznych zawarcia małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 11–22. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Mezglewski, Artur, Anna Tunia. 2007. Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Osuchowska, Marta. 2010. „Świadek kwalifikowany – duchowny obecny przy zawieraniu małżeństwa wyznaniowego ze skutkami cywilnymi w świetle przepisów wewnętrznych kościołów i innych związków wyznaniowych oraz przepisów prawa państwowego”. W: Prawo państwowe a prawo wewnętrzne związków wyznaniowych. Pamiętniki VII Zjazdu Katedr i Wykładowców Prawa Wyznaniowego, Gniezno 11-12 IX 2010, red. Krzysztof Krasowski, Małgorzata Materniak-Pawłowska, Maksymilian Stanulewicz, 125-135. Poznań: Wydawnictwo Ars boni et aequi.
Osuchowska, Marta.2011. „Pojęcie duchownego w świetle przepisów o wyznaniowej formie zawarcia małżeństwa cywilnego”. Państwo i Prawo 7/8: 67-79.
Pawluk, Tadeusz. 2000. Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II, t. 3: Prawo małżeńskie. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne.
Rapacz, Józef. 1998. „Zwyczajna forma zawarcia małżeństwa według Kodeksu Jana Pawła II”. Prawo Kanoniczne 41(1/2): 239-258.
Smyczyński, Tadeusz. 2002. „Odpowiedzialność odszkodowawcza duchownego z powodu naruszenia prawa przy zawieraniu małżeństwa”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 64(2): 165-177.
Smyczyński, Tadeusz, Marek Andrzejewski. 2022. Prawo rodzinne i opiekuńcze. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Sobański, Remigiusz. 2003. „Zaświadczenie z urzędu stanu cywilnego a przesłanki małżeństwa konkordatowego”. Państwo i Prawo 5: 30-33.
Sobczyk, Paweł. 2004. „Konstytucyjna zasada równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych”. W: Problemy państwa i prawa, red. Feliks Prusak, 21-35. Warszawa: Oficyna Wydawnicza WSM SIG.
Story, Marek. 2019. „Kościół, urząd czy plener – miejsce zawarcia małżeństwa w Polsce”. Annales Canonici 15(2): 101-113. DOI: https://doi.org/10.15633/acan.3588.
Świto, Lucjan, Małgorzata Tomkiewicz. 2018. „Zaświadczenie o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa w procedurze matrimonium per procura”. Studia z Prawa Wyznaniowego 21: 323-343. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.202.
Tunia, Anna. 2008a. „Kształtowanie się kanonicznej formy zawarcia małżeństwa”. Roczniki Nauk Prawnych 18(1): 129-159.
Tunia, Anna. 2008b. „Wykonywanie funkcji publicznych przez duchownego w procedurze zawierania małżeństwa cywilnego w formie wyznaniowej”. Przegląd Prawno-Ekonomiczny 1: 33-40.
Tunia, Anna. 2015a. Recepcja prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w prawie polskim. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Tunia, Anna. 2015b. „Zakres implementacji przepisów Konkordatu dotyczących zawierania małżeństw cywilnych w formie wyznaniowej do systemu prawa polskiego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 18: 215-230. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.5090.
Tunia, Anna. 2016. „Podmioty urzędowe procedujące przy zawieraniu małżeństw cywilnych w formie wyznaniowej w przypadku nupturientów pozbawionych wolności”. W: Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności. Aspekty prawne i praktyczne, red. Jerzy Nikołajew, Konrad Walczuk, 285-298. Warszawa: Wydawnictwo Diecezji Siedleckiej Unitas.
Tunia, Anna. 2017. „Sytuacje niweczące skuteczność oświadczeń woli o zawarciu małżeństwa w demokratycznym państwie prawnym”. Przegląd Prawno-Ekonomiczny 40(3): 22-38.
Tunia, Anna. 2018. „Duchowny jako podmiot administrujący w sprawach z zakresu administracji stanu cywilnego”. Studia z Prawa Wyznaniowego: 21: 7-26. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.192.
Tunia, Anna. 2020. „Wpływ braku rejestracji małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej na bezpieczeństwo obrotu prawnego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 23: 307-331. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.7798.
Zakrzewski, Piotr. 2011. „Model zawarcia małżeństwa w prawie polskim a oświadczenia mężczyzny i kobiety jednoczesnego zawarcia małżeństwa w trybie art. 1 § 2 k.r.o.”. W: Przesłanki konieczne zawarcia małżeństwa cywilnego. Próba systematyzacji zagadnienia w aspekcie wymogów formy religijnej, red. Anna Tunia, 23-39. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Dr hab., prof. KUL, Katedra Prawa Wyznaniowego, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0002-7703-0828Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
