Religijne wychowanie dziecka jako przedmiot rozstrzyganego sądownie sporu pomiędzy rodzicami
Abstrakt
W artykule dokonano syntezy i oceny wskazywanych w doktrynie prawniczej oraz stosowanych w orzecznictwie różnych państw kryteriów sądowego rozstrzygania sporów rodziców w przedmiocie religijnego wychowania ich dzieci. Kolizja praw i wolności rodziców (prawo do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami, prawo do prywatności i życia rodzinnego, wolność wyznania), niejednolitość rozumienia dobra dziecka oraz wiążąca sąd zasada bezstronności (neutralności) religijnej władz publicznych czynią tytułową kategorię spraw szczególnie trudną do rozstrzygania. Ich złożoność sprawia, że przepisy prawa w ograniczonym stopniu mogą ukierunkowywać i determinować praktykę orzeczniczą, nie znosząc potrzeby kontekstualnego podejścia do konkretnego przypadku przez sąd działający w granicach niemałej dyskrecjonalności. Autor stoi na stanowisku, że sądy, rozstrzygając spory rodzicielskie, powinny za każdym razem starać się ograniczyć prawo matki czy ojca do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami w stopniu najmniejszym z możliwych, a zarazem w sposób wciąż adekwatny do dobra dziecka rozumianego w kategoriach jego ochrony przed szkodą fizyczną i psychologiczną, ale zasadniczo już nie w kategoriach przyszłej pomyślności.
Słowa kluczowe:
spory rodzicielskie, orzecznictwo, dobro dziecka, prawo do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami, bezstronność religijna sąduBibliografia
Ahdar, Rex, Ian Leigh. 2013. Religious freedom in the liberal state. Oxford: Oxford University Press.
Apanowicz, Jerzy. 2002. Metodologia ogólna. Gdynia: Wydawnictwo „Bernardinum”.
Blackwell, Jenna. 2006. „The role of religion in child custody disputes”. Appalachian Journal of Law 5(1): 17–34.
Bridge, Caroline. 1999. „Religion, culture and conviction – the medical treatment of young children”. Child and Family Law Quarterly 11(1): 1–15.
Chen, Jennifer. 2007. „Family conflicts: The role of religion in refusing medical treatment for minors”. Hastings Law Journal 58(3): 643–669.
Edge, Peter William. 2002. Legal responses to religious differences. Dordrecht: Brill. (Crossref)
Góralski, Wojciech. 2011. Małżeństwo kanoniczne. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Greenawalt, Kent. 2005. „Child custody, religious practices, and conscience”. University of Colorado Law Review 76: 965–988.
Gwóźdź, Monika. 2015. Religijne wychowanie potomstwa w małżeństwach mieszanych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Humphrey, Thomas. 2008. „Children, medical treatment and religion: defining the limits of parental responsibility”. Australian Journal of Human Rights 14(1): 141–169. (Crossref)
Jakuszewicz, Adam. 2013. „Prawo rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami a wolność sumienia i religii dzieci w Konstytucji RP oraz w Konwencji o Prawach Dziecka”. Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy 3: 115–135.
Jivraj, Suhraiya. 2013. The religion of law: Race, citizenship and children’s belonging. Londyn: Palgrave Macmillan.
Kilkelly, Ursula. 2017. „The child’s right to religious freedom in international law: The search for meaning”. W: Family rights and religion, red. John Eekelaar, 123–148. London: Routledge. (Crossref)
Korzec, Rebecca. 1991. „A tale of two religions: A contractual approach to religion as a factor in child custody and visitation disputes”. New England Law Review 25: 1121–1136. (Crossref)
Kroczek, Piotr. 2013. „Sytuacja prawna dzieci w kontekście chrztu świętego i wychowania religijnego”. Studia Oecumenica 13: 161–174. (Crossref)
Langlaude, Sylvie. 2012. „La liberté religieuse de l’enfant, l’éducation religieuse et la prévention de la contrainte dans le droit international et le droit anglaise”. Annuaire Droit et Religions 6(2): 643–661.
Langlaude, Sylvie. 2014. „Parental disputes, religious upbringing and welfare in English law and the ECHR”. Religion and Human Rights: An International Journal 9(1): 1–30. (Crossref)
Maroń, Grzegorz. 2021. "Cywilno- i karnoprawne aspekty religijnego ostracyzmu (shunningu)". Prokuratura i Prawo 7/8: 187–216.
Maroń, Grzegorz. 2022. „Jurysdykcja sądów w «sprawach religijnych» w ujęciu komparatystycznym”. W: (Nie)odpowiedzialność cywilnoprawna kościelnych osób prawnych za czyny niedozwolone popełnione przez osoby duchowne, red. Paweł Sobczyk, 113–144. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Maugain, Géraldine. 2019. „Le juge, le droit de la famille et la religion”. La Semaine Juridique 31(1/2), 59–66.
Mumford, S. Elizabeth. 1998. „The judicial resolution of disputes involving children and religion”. International and Comparative Law Quarterly 47(1): 117–148. (Crossref)
Ożóg, Michał. 2015. „Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 czerwca 2013 r. I ACa 353/13”. Orzecznictwo Sądów Polskich 9: 1322–1327.
Ożóg, Michał. 2020. „Dyskryminacja w realizacji prawa rodziców do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami”. W: Prawna ochrona wolności sumienia i religii. Stan de lege lata oraz postulaty de lege ferenda, red. Paweł Sobczyk, 43–90. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Papadopoulou, Lina. 2004. „Children and religious freedom: An enquiry into children’s capability of being holders of rights and the nature of religious freedom in the Western World”. W: Family life and Human Rights, red. Peter Lodrup, Eva Modvar, 533–551. Oslo: Glydendal Akademisk.
Steinberg, Matt. 1995. „Free exercise of religion: The conflict between a parent’s rights and a minor child’s right in determining the religion of the child”. University of Louisville Journal of Family Law 34: 219–235.
Strauber, Jocelyn. 1998. „A deal is a deal: Antenuptial agreements regarding the religious upbringing of children should be enforceable”. Duke Law Journal 47(5): 971–1012. (Crossref)
Szwed, Agata, Ewelina Cała-Wacinkiewicz. 2022. „Prawa dzieci do wyrażania własnych poglądów a prawa rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami – uwarunkowania prawnomiędzynarodowe”. Studia Prawnicze KUL 1: 111–124. DOI: https://doi.org/10.31743/sp.13164. (Crossref)
Świto, Lucjan. 2021. „Tożsamość religijna dziecka w pieczy zastępczej”. Roczniki Nauk Prawnych 81(4): 55–70. DOI: http://doi.org/10.18290/rnp21314-4. (Crossref)
Taylor, Rachel. 2013. „Secular values and sacred rights: Re G (education: religious upbringing)”. Child and Family Law Quarterly 25(3): 336–348.
Taylor, Rachel. 2017. „Responsibility for the soul of the child: The role of the state and parents in determining religious upbringing and education”. W: Family rights and religion, red. John Eekelaar, 101–121. London: Routledge. (Crossref)
Tigchelaar, Jet, Merel Jonker. 2016. „How is judicial decision made in parental religious disputes? An analysis of determining factors in Dutch and European Court of Human Rights case law”. Utrecht Law Review 12(2): 24–40. (Crossref)
Trojanowski, Bartosz. 2022. „Chrzest dziecka przy zgodzie tylko jednego rodzica”. Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 32(35): 195–210. DOI: https://doi.org/10.32084/bskp.4427. (Crossref)
Uitz, Renata. 2012. „Rethinking Deschomets v. France: reinforcing the protection of religious liberty through personal autonomy in custody disputes”. W: Diversity and European Human Rights – Rewriting judgments of the ECHR, red. Eva Brems, 173–191. Cambridge: Cambridge University Press. (Crossref)
Volokh, Eugene. 2006. „Parent-child speech and child custody speech restrictions”. New York University Law Review 81: 631–733. (Crossref)
Warchałowski, Krzysztof. 2015. „Władza rodzicielska a wolność religijna dziecka w prawie polskim”. W: Prawa dziecka: perspektywa Kościoła, red. Piotr Kroczek, 199–214. Seria: Annales Canonici Monographiae 3. Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Wydawnictwo Naukowe. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/9788374384353.11. (Crossref)
Wicherek, Paweł. 2018. „Problemy orzecznictwa w sprawach o uregulowanie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem w sytuacji ostrego konfliktu między rodzicami – głos sędziego rodzinnego”. W: Rodzina w sytuacji okołorozwodowej. Współczesne dylematy psychologiczne i prawne, red. Alicja Czerederecka, 13–27. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Ekspertyz Sądowych.
Wilder, Joanne. 2009. „Resolving religious disputes in custody cases: It’s really not about best interests”. Journal of the American Academy of Matrimonial Lawyers 22: 411–423.
Rzeszów University
Dr hab., prof. UR, Zakład Nauk Historyczno i Teoretyczno Prawnych, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Grunwaldzka 13, 35-068 Rzeszów
https://orcid.org/0000-0002-3861-9103Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
