O obrazie uczuć religijnych słowem – komentarz do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 15 września 2022 roku w sprawie Rabczewska przeciwko Polsce
Lidia K. Jaskuła
John Paul II Catholic University of Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3619-5826
Abstrakt
Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w wyroku z dnia 15 września 2022 r. w sprawie Rabczewska przeciwko Polsce (skarga nr 8257/13) orzekł, że skazanie w procesie karnym piosenkarki za wypowiedź, która padła w trakcie wywiadu prasowego: „Ciężko wierzyć w coś, co spisał jakiś tam napruty winem i palący jakieś zioła”, odnoszącą się do autorów Biblii, stanowi naruszenie przez Polskę art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Ustalenia i konkluzje przedstawione w tej sprawie przez ETPC są zupełnie odmienne od tych, które wskazały sądy w postępowaniu krajowym. Wyrok ETPC zasługuje na aprobatę, mimo wskazanych w opracowaniu braków w jego uzasadnieniu. Orzeczenie to przesądza również o tym, że orzekanie przez sądy krajowe na podstawie art. 196 Kodeksu karnego, który penalizuje obrazę uczuć religijnych, nie może być oderwane od standardów konwencyjnych i wymaga od sądów krajowych pogłębionego namysłu nad istotą obrazy uczuć religijnych w perspektywie orzeczeń ETPC. W związku z tym wysoce pożądany jest jasny standard orzekania przez ETPC w sprawach dotyczących wolności słowa i ochrony uczuć religijnych. Dlatego ETPC powinien wyeliminować z uzasadnień swoich orzeczeń wszelkie braki argumentacyjne, luki i błędy merytoryczne.
Słowa kluczowe:
wolność wypowiedzi, uczucia religijne, prawa człowieka, Rabczewska v. Polska, kodeks karny, Europejski Trybunał Praw Człowieka, ETPCzBibliografia
Bhatia, Gautam. 2021. “Religious speech.” In: The Oxford handbook of freedom of speech, eds. Adrienne Stone, Frederick Schauer, 499–517. Oxford: Oxford University Press. (Crossref)
Doe, Norman. 2011. Law and religion in Europe: A comparative introduction. Oxford: Oxford University Press. (Crossref)
Evans, Carolyn. 2001. Freedom of religion under the European Convention on Human Rights. Oxford: Oxford University Press. (Crossref)
Gegenava, Dimitry. 2022. “Insults to religious feelings v. freedom of expression: Lessons from Aiisa’s case.” Studia z Prawa Wyznaniowego 25: 91–105. https://doi.org/10.31743/spw.14126. (Crossref)
Hauksdóttir, Eva. 2021. “Restricting freedom of expression for religious peace: On the ECHR’s approach to blasphemy.” European Convention on Human Rights Law Review 2: 75–118. https://doi.org/10.1163/26663236-bja10008. (Crossref)
Hill, Mark. 2020. “Limitations on freedom of religion: Assessing the reach of Article 9 of the European Convention on Human Rights”. In: Staat – Religion – Recht. Festschrift für Gerhard Robbers zum 70. Geburtstag, eds. Kerstin von der Decken, Angelika Günzel, 815–830. Baden-Baden: Nomos Verlagsgesellschaft. (Crossref)
Jaskuła, Lidia Katarzyna. 2010. “Ochrona uczuć religijnych odbiorcy – granice wolności wypowiedzi artystycznej. Wybrane aspekty prawne.” Studia z Prawa Wyznaniowego 13: 161–177.
Jaskuła, Lidia Katarzyna. 2011. “Uczucia religijne jako granica wolności wypowiedzi (wybrane zagadnienia prawne).” In: Praktyczne aspekty wolności wypowiedzi, eds. Wojciech Lis, Zbigniew Husak, 359–380. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kamiński, Ireneusz Cezary. 2010. Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna. Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business.
Kamiński, Ireneusz Cezary. 2016. “Wolność wypowiedzi a ochrona uczuć osób wierzących w Europejskim Trybunale Praw Człowieka – uwagi na kanwie sprawy Pussy Riot.” In: O wolność słowa i religii. Praktyka i teoria, eds. Franciszek Longchamps de Bérier, Krzysztof Szczucki, 244–262. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Kulesza, Jan, Marcin Mrowicki. 2023. “Obraza uczuć religijnych a wolność wypowiedzi – glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 15.09.2022 r., 8257/13, Rabczewska przeciwko Polsce.” Europejski Przegląd Sądowy 2: 44–49.
Mariański, Janusz. 2018. “Autorytet społeczny Kościoła katolickiego w Polsce w procesie przemian.” Studia Paedagogica Ignatiana 20 (5): 77–106. https://doi.org/10.12775/SPI.2017.5.004. (Crossref)
Martínez-Torrón, Javier. 2020. “Freedom of expression and abusive speech: Some thoughts in the light of recent Strasbourg judgments.” In: Staat – Religion – Recht. Festschrift für Gerhard Robbers zum 70. Geburtstag, eds. Kerstin von der Decken, Angelika Günzel, 831–846. Baden-Baden: Nomos Verlagsgesellschaft. (Crossref)
Martínez-Torrón, Javier. 2021. “Freedom of expression, offences to religion and public morals in Strasbourg case law.” In: The rule of law in Europe. Recent challenges and judicial responses, eds. María Elósegui, Alina Miron, Iulia Motoc, 171–198. Cham: Springer. (Crossref)
Roszkiewicz, Janusz. 2020. “Prawo do poszanowania uczuć religijnych w świetle Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 82 (2): 109–122. https://doi.org/10.14746/rpeis.2020.82.2.8. (Crossref)
Stanisz, Piotr. 2023. Religion and law in Poland. Alphen aan den Rijn: Wolters Kluwer.
Zawiślak, Michał. 2023. “Conflict between freedom of expression and freedom of religion. The ECHR case of Rabczewska v. Poland, 8257/13. An approving commentary”. Studia Prawnicze KUL 3: 217–229. https://doi.org/10.31743/sp.16499. (Crossref)
John Paul II Catholic University of Lublin
PhD, Department of Administrative Law, Faculty of Law, Canon Law and Administration, John Paul II Catholic University of Lublin, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin
https://orcid.org/0000-0003-3619-5826Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
