References to Christianity in constitutions of contemporary states
Grzegorz Maroń
University of Rzeszów , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-3861-9103
Piotr Steczkowski
University of Rzeszów , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-5082-7757
Abstract
The present paper offers a quantitative and qualitative analysis of constitutional references to Christianity. An examination of binding basic laws of individual states allowed the authors to determine the scale of references to Christianity and to systematize and typologize these references. As assumed in the study, “references to Christianity” include both direct mentions of Christian principles, values or heritage as well as implicit ones, i.e., references to God understood in accordance with monotheistic Trinitarianism and to individual Christian denominations, their followers and churches. Due to the fact that Christianity not only has a religious, but also a historical and cultural dimension, its references in the constitutions, in principle, do not deny the ideological impartiality of public authorities or lead to confessionalisation of the state. Neither do they violate the rights of followers of other religions and non-believers. It is an exaggeration to perceive constitutional references to Christianity by non-Christians as allegedly socially alienating and excluding. The constitutional legislator deciding to distinguish Christianity in a constitution is expected to be guided by the will of the sovereign. However, incorporating references to Christianity into basic laws should not serve as a tool of social engineering for proselytic purposes.
Keywords:
constitutions, Christianity, Church, comparative legal methodReferences
Årsheim, Helge, Pamela Slotte. 2017. „The Juridification of Religion?”. Brill Research Perspectives in Law and Religion 1/2: 1–89.
Bała, Paweł. 2011. „Invocatio Dei w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. w perspektywie porównawczej i historycznej”. Studia Erasmiana Wratislaviensia 5: 305–333.
Barbulescu, Iordan Gheorghe, Gabriel Andreescu. 2009. „References to God and the Christian Tradition in the Treaty Establishing a Constitution for Europe: An Examination of the Background”. Journal for the Study of Religions and Ideologies 8 (24): 207–230.
Borden, Morton. 1979. „The Christian Amendment”. Civil War History 2 (25): 156–167.
Borecki, Paweł. 2017. „Znamiona państwa wyznaniowego – uwagi na kanwie dorobku współczesnego konstytucjonalizmu”. Studia z Prawa Wyznaniowego 20: 223–248.
Brzozowski, Wojciech. 2011. Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP. Warszawa: Wolters Kluwer.
Cvijic, Srdjan, Lorenzo Zucca. 2004. „Does the European Constitution need Christian Values?”. Oxford Journal of Legal Studies 4 (24): 739–748.
Czuryk, Małgorzata. 2015. „Edukacja religijna w szkołach publicznych w Finlandii”. Kościół i Prawo 1/4: 73–87.
Daniel, Krystyna. 1997. „Kontrowersje wokół wprowadzenia wartości chrześcijańskich do prawa”. W: Dynamika wartości w prawie, red. Krzysztof Pałecki, 157–207. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dineen, Kieran. 2017. Constitution to be stripped of any mention of Christianity under soon to be proposed bill, https://www.thesun.ie/news/961603/constitution-to-be-stripped-of-any-mention-of-christianity-under-soon-to-be-proposed-bill/ [dostęp: 1.09.2021].
Domingo, Rafael. 2014. „The Metalegal God”. Ecclesiastical Law Journal 16 (2): 147–167.
Duda, Renata. 2006. „Aksjologiczne podstawy Unii Europejskiej: debata na temat chrześcijańskiego dziedzictwa Europy”. W: Unia Europejska i Polska wobec dylematów integracyjnych na początku XXI wieku, red. Mieczysław Stolarczyk, 71–80. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Fea, John. 2013. No surprise that 32% of Americans want a Christian constitutional amendment, https://www.firstthings.com/blogs/firstthoughts/2013/04/no-surprise-that-of-americans-want-a-christian-constitutional-amendment [dostęp: 1.09.2021].
Ferrari, Silvio. 2015. „The Christian roots of the secular state”. In: Mapping the legal boundaries. Religion and Multiculturalism from Israel to Canada, ed. René Provost, 25–40. New York: Oxford University Press.
Flere, Sergej, Miran Lavrič, Dragoljub Djordjević. 2017. „Religious References in the Constitutions of European Post-Communist Countries and Ethno-symbolism”. Journal of Church and State 3 (59): 466–488.
Frosini, Justin. 2012. Constitutional preambles at a Crossroads Between Politics and Law. Rimini: Maggioli.
Garlicki, Leszek. 2016. „Komentarz do art. 30”. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, vol. 2, red. Leszek Garlicki, Marek Zubik, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Gołda-Sobczak, Maria. 2008. „Systemy relacji między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi”. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne 1: 61–110.
Henry, Eron. 2018. Constitutionally Religious: What the Constitutions of 180 Countries Say About Religion and Relief. Alexandria: b.d.
Iban, Iván. 2013. „God in Constitutions and Godless Constitutions”. In: Law, Religion, Constitution: Freedom of Religion, Equal Treatment, and the Law, eds. W. Cole Durham, Silvio Ferrari, Cristina Cianitto, Donlu Thayer, 37–55. Farnham: Ashgate.
Kavanagh, Aileen. 2012. „The Irish Constitution at 75 Years: Natural Law, Christian Values and the Ideal of Justice”. Irish Jurist 48: 71–101.
Kozłowski, Krzysztof, Paweł Gomułka, Michał Latuszewski. 2006. „Chrześcijańskie dziedzictwo Europy jako problem konstytucyjny”. W: Człowiek wobec systemów wartości, red. Tomasz Kozłowski, Karol Kuźmicz, 126–137. Białystok: Wydawnictwo Temida 2.
Kroczek, Piotr. 2017. Prawo wewnętrzne związków wyznaniowych w perspektywie organów władzy publicznej: klauzule generalne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe.
Krukowski, Józef. 1996. „«Invocatio Dei» w konstytucjach współczesnych państw demokratycznych. Refleksja w związku z debatą nad projektem Konstytucji RP”. Ethos: Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 3/4: 202–214.
Kurian, George, Mark Lamport. 2016. Encyclopedia of Christianity in the United States, vol. 5. Lanham: Rowman & Littlefield.
Łączkowski, Wojciech. 2006. „«Bezstronność» władz publicznych”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 209–219.
Łętowska, Ewa. 2018. Odwołanie do „chrześcijańskiego dziedzictwa” w złej wierze. Prof. Łętowska o pytaniach konstytucyjnych Dudy, https://oko.press/odwolanie-do-chrzescijanskiego-dziedzictwa-w-zlej-wierze-prof-letowska-o-pytaniach-konstytucyjnych-dudy/ [dostęp: 1.09.2021].
Madeley, John. 2017. „The Curious Case of Religion in the Norwegian Constitution”. In: Constitution Writing, Religion and Democracy, eds. Asli Bâli, Hanna Lerner, 29–48. Cambridge: Cambridge University Press.
Mager, Robert. 2021. „God in National Constitutions: A Liberating Reference ?”. International Academy of Practical Theology. Conference Series 2: 42–49.
Maroń, Grzegorz. 2019. „Odwołania do Boga w konstytucjach państw współczesnych. Studium komparatystyczne”. Studia z Prawa Wyznaniowego 22: 5–40.
McKinley Brennan, Patrick. 2015. „An Essay on Christian Constitutionalism: Building in the Divine Style, for the Common Good(s)”. Rutgers Journal of Law and Religion 16/3: 478–540.
Menéndez, Agustín José. 2005. „A Christian or a Laïc Europe. Christian Values and European Identity”. Ratio Juris 2 (18): 179–205.
Naumann, Kolja. 2008. Eine religiöse Referenz in einem Europäischen Verfassungsvertrag. Tübingen: Mohr Siebeck.
Neo, Jaclyn. 2017. „Express Recognition of Deity in Constitutions”. In: Max Planck Encyclopedia of Comparative Constitutional Law, eds. Rainer Grote, Frauke Lachenmann, Rüdiger Wolfrum. Oxford: Oxford University Press.
Orgad, Liav. 2017. The Cultural Defense of Nations. A Liberal Theory of Majority Rights. Oxford: Oxford University Press.
Orzeszyna, Krzysztof. 2007. Podstawy relacji między państwem a Kościołami w konstytucjach państw członkowskich i traktatach Unii Europejskiej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Paradowski, Ryszard. 2009. „God and Constitution. Polish constitutional confusion”. Zeszyty Naukowe Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach. Studia z Nauk Społecznych 2: 61–68.
Polak, Piotr. 2018. „The normative value of the reference to God and Christianity in the preamble to the Constitution of the Republic of Poland of 2nd April, 1997”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 6: 425–439.
Safjan, Marek. 2003. „Wolność religijna w konstytucjach państw europejskich”. W: Kultura i prawo, t. 3: Religia i wolność religijna w Unii Europejskiej, red. Józef Krukowski, Otto Theisen, 43–73. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Sobczak, Jacek. 2018. „Pojęcie dziedzictwa narodowego w świetle regulacji konstytucyjnych”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 5: 187–208.
Suchocka, Hanna. 2008. „Sens sporu o korzenie chrześcijańskie w Konstytucji europejskiej”. W: Księga jubileuszowa Prof. dr hab. Tadeusza Smyczyńskiego, red. Marek Andrzejewski, 733–743. Toruń: TNOiK „Dom Organizatora”.
Szymanek, Jarosław (red.). 2011. Państwo wyznaniowe: doktryna, prawo i praktyka. Warszawa: Elipsa.
Temperman, Jeroen. 2010. State–Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Leiden–Boston: Brill.
Trigg, Roger. 2013. Equality, Freedom, and Religion. Oxford: Oxford University Press.
Voermans, Wim, Maarten Stremler, Paul Cliteur. 2017. Constitutional preambles. A comparative analysis. Cheltenham – Northampton: Edward Elgar Publishing.
Yakobson, Alexander. 2013. „God and Religion in Modern Democratic Constitutions”. In: The nation state and religion: the resurgence of faith, eds. Anita Shapira, Yedidia Stern, Alexander Yakobson, 1–13. Brighton: Sussex Academic Press.
Bała, Paweł. 2011. „Invocatio Dei w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. w perspektywie porównawczej i historycznej”. Studia Erasmiana Wratislaviensia 5: 305–333.
Barbulescu, Iordan Gheorghe, Gabriel Andreescu. 2009. „References to God and the Christian Tradition in the Treaty Establishing a Constitution for Europe: An Examination of the Background”. Journal for the Study of Religions and Ideologies 8 (24): 207–230.
Borden, Morton. 1979. „The Christian Amendment”. Civil War History 2 (25): 156–167.
Borecki, Paweł. 2017. „Znamiona państwa wyznaniowego – uwagi na kanwie dorobku współczesnego konstytucjonalizmu”. Studia z Prawa Wyznaniowego 20: 223–248.
Brzozowski, Wojciech. 2011. Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP. Warszawa: Wolters Kluwer.
Cvijic, Srdjan, Lorenzo Zucca. 2004. „Does the European Constitution need Christian Values?”. Oxford Journal of Legal Studies 4 (24): 739–748.
Czuryk, Małgorzata. 2015. „Edukacja religijna w szkołach publicznych w Finlandii”. Kościół i Prawo 1/4: 73–87.
Daniel, Krystyna. 1997. „Kontrowersje wokół wprowadzenia wartości chrześcijańskich do prawa”. W: Dynamika wartości w prawie, red. Krzysztof Pałecki, 157–207. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dineen, Kieran. 2017. Constitution to be stripped of any mention of Christianity under soon to be proposed bill, https://www.thesun.ie/news/961603/constitution-to-be-stripped-of-any-mention-of-christianity-under-soon-to-be-proposed-bill/ [dostęp: 1.09.2021].
Domingo, Rafael. 2014. „The Metalegal God”. Ecclesiastical Law Journal 16 (2): 147–167.
Duda, Renata. 2006. „Aksjologiczne podstawy Unii Europejskiej: debata na temat chrześcijańskiego dziedzictwa Europy”. W: Unia Europejska i Polska wobec dylematów integracyjnych na początku XXI wieku, red. Mieczysław Stolarczyk, 71–80. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Fea, John. 2013. No surprise that 32% of Americans want a Christian constitutional amendment, https://www.firstthings.com/blogs/firstthoughts/2013/04/no-surprise-that-of-americans-want-a-christian-constitutional-amendment [dostęp: 1.09.2021].
Ferrari, Silvio. 2015. „The Christian roots of the secular state”. In: Mapping the legal boundaries. Religion and Multiculturalism from Israel to Canada, ed. René Provost, 25–40. New York: Oxford University Press.
Flere, Sergej, Miran Lavrič, Dragoljub Djordjević. 2017. „Religious References in the Constitutions of European Post-Communist Countries and Ethno-symbolism”. Journal of Church and State 3 (59): 466–488.
Frosini, Justin. 2012. Constitutional preambles at a Crossroads Between Politics and Law. Rimini: Maggioli.
Garlicki, Leszek. 2016. „Komentarz do art. 30”. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, vol. 2, red. Leszek Garlicki, Marek Zubik, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Gołda-Sobczak, Maria. 2008. „Systemy relacji między państwem a kościołami i związkami wyznaniowymi”. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne 1: 61–110.
Henry, Eron. 2018. Constitutionally Religious: What the Constitutions of 180 Countries Say About Religion and Relief. Alexandria: b.d.
Iban, Iván. 2013. „God in Constitutions and Godless Constitutions”. In: Law, Religion, Constitution: Freedom of Religion, Equal Treatment, and the Law, eds. W. Cole Durham, Silvio Ferrari, Cristina Cianitto, Donlu Thayer, 37–55. Farnham: Ashgate.
Kavanagh, Aileen. 2012. „The Irish Constitution at 75 Years: Natural Law, Christian Values and the Ideal of Justice”. Irish Jurist 48: 71–101.
Kozłowski, Krzysztof, Paweł Gomułka, Michał Latuszewski. 2006. „Chrześcijańskie dziedzictwo Europy jako problem konstytucyjny”. W: Człowiek wobec systemów wartości, red. Tomasz Kozłowski, Karol Kuźmicz, 126–137. Białystok: Wydawnictwo Temida 2.
Kroczek, Piotr. 2017. Prawo wewnętrzne związków wyznaniowych w perspektywie organów władzy publicznej: klauzule generalne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe.
Krukowski, Józef. 1996. „«Invocatio Dei» w konstytucjach współczesnych państw demokratycznych. Refleksja w związku z debatą nad projektem Konstytucji RP”. Ethos: Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 3/4: 202–214.
Kurian, George, Mark Lamport. 2016. Encyclopedia of Christianity in the United States, vol. 5. Lanham: Rowman & Littlefield.
Łączkowski, Wojciech. 2006. „«Bezstronność» władz publicznych”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 209–219.
Łętowska, Ewa. 2018. Odwołanie do „chrześcijańskiego dziedzictwa” w złej wierze. Prof. Łętowska o pytaniach konstytucyjnych Dudy, https://oko.press/odwolanie-do-chrzescijanskiego-dziedzictwa-w-zlej-wierze-prof-letowska-o-pytaniach-konstytucyjnych-dudy/ [dostęp: 1.09.2021].
Madeley, John. 2017. „The Curious Case of Religion in the Norwegian Constitution”. In: Constitution Writing, Religion and Democracy, eds. Asli Bâli, Hanna Lerner, 29–48. Cambridge: Cambridge University Press.
Mager, Robert. 2021. „God in National Constitutions: A Liberating Reference ?”. International Academy of Practical Theology. Conference Series 2: 42–49.
Maroń, Grzegorz. 2019. „Odwołania do Boga w konstytucjach państw współczesnych. Studium komparatystyczne”. Studia z Prawa Wyznaniowego 22: 5–40.
McKinley Brennan, Patrick. 2015. „An Essay on Christian Constitutionalism: Building in the Divine Style, for the Common Good(s)”. Rutgers Journal of Law and Religion 16/3: 478–540.
Menéndez, Agustín José. 2005. „A Christian or a Laïc Europe. Christian Values and European Identity”. Ratio Juris 2 (18): 179–205.
Naumann, Kolja. 2008. Eine religiöse Referenz in einem Europäischen Verfassungsvertrag. Tübingen: Mohr Siebeck.
Neo, Jaclyn. 2017. „Express Recognition of Deity in Constitutions”. In: Max Planck Encyclopedia of Comparative Constitutional Law, eds. Rainer Grote, Frauke Lachenmann, Rüdiger Wolfrum. Oxford: Oxford University Press.
Orgad, Liav. 2017. The Cultural Defense of Nations. A Liberal Theory of Majority Rights. Oxford: Oxford University Press.
Orzeszyna, Krzysztof. 2007. Podstawy relacji między państwem a Kościołami w konstytucjach państw członkowskich i traktatach Unii Europejskiej. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Paradowski, Ryszard. 2009. „God and Constitution. Polish constitutional confusion”. Zeszyty Naukowe Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach. Studia z Nauk Społecznych 2: 61–68.
Polak, Piotr. 2018. „The normative value of the reference to God and Christianity in the preamble to the Constitution of the Republic of Poland of 2nd April, 1997”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 6: 425–439.
Safjan, Marek. 2003. „Wolność religijna w konstytucjach państw europejskich”. W: Kultura i prawo, t. 3: Religia i wolność religijna w Unii Europejskiej, red. Józef Krukowski, Otto Theisen, 43–73. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Sobczak, Jacek. 2018. „Pojęcie dziedzictwa narodowego w świetle regulacji konstytucyjnych”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 5: 187–208.
Suchocka, Hanna. 2008. „Sens sporu o korzenie chrześcijańskie w Konstytucji europejskiej”. W: Księga jubileuszowa Prof. dr hab. Tadeusza Smyczyńskiego, red. Marek Andrzejewski, 733–743. Toruń: TNOiK „Dom Organizatora”.
Szymanek, Jarosław (red.). 2011. Państwo wyznaniowe: doktryna, prawo i praktyka. Warszawa: Elipsa.
Temperman, Jeroen. 2010. State–Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Leiden–Boston: Brill.
Trigg, Roger. 2013. Equality, Freedom, and Religion. Oxford: Oxford University Press.
Voermans, Wim, Maarten Stremler, Paul Cliteur. 2017. Constitutional preambles. A comparative analysis. Cheltenham – Northampton: Edward Elgar Publishing.
Yakobson, Alexander. 2013. „God and Religion in Modern Democratic Constitutions”. In: The nation state and religion: the resurgence of faith, eds. Anita Shapira, Yedidia Stern, Alexander Yakobson, 1–13. Brighton: Sussex Academic Press.
Maroń, G., & Steczkowski, P. (2021). Odwołania do chrześcijaństwa w konstytucjach współczesnych państw. Studia Z Prawa Wyznaniowego, 24, 143–170. https://doi.org/10.31743/spw.12586
Grzegorz Maroń
gmaron@ur.edu.pl
University of Rzeszów
University of Rzeszów
Dr hab., prof. UR, Zakład Nauk Historyczno i Teoretyczno Prawnych, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Grunwaldzka 13, 35-068 Rzeszów
https://orcid.org/0000-0002-3861-9103
Piotr Steczkowski
University of Rzeszów
University of Rzeszów
Ks. dr hab., prof. UR, Zakład Prawa Rzymskiego, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Grunwaldzka 13, 35-068 Rzeszów
https://orcid.org/0000-0002-5082-7757License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
