Liability of the diocese and parish for torts committed by a clergyman against a minor: Critical gloss to the judgment of the Polish Supreme Court of 6 September 2022 (I CSKP 466/22)
Lucjan Świto
University of Warmia and Mazury in Olsztyn , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-6392-4599
Abstract
In the decision commented on, the Supreme Court held that for sexual abuse by a clergyman (parochial vicar) towards a minor, the diocese and the parish in which the clergyman performed his ministry are liable for damages under Article 430 of the Civil Code. The author of the gloss argues against this thesis. First, the analysis made by the Supreme Court of the norms of canon law (indicated selectively) and the manner in which the Supreme Court applied these norms in the Polish legal order raises objections. For in demonstrating the existence of a relationship of subordination between the bishop and the diocesan clergy, the Supreme Court made the erroneous assumption that the bishop always acts as an organ of the diocese; in other words, that the actions of the bishop are always the actions of the diocese itself. Meanwhile, the concept of ‘organ’, which is found in secular law, does not function in canon law. Indeed, the differences that exist on this matter do not relate solely to questions of terminology but touch on the very essence of the issue.
Canon law, when considering the representation of ecclesiastical entities, not only does not refer to the construction of an organ but also does not use the same conceptual grid. It uses the concepts of an administrator of a legal person, a person representing a legal person and an ecclesiastical office holder. By contrast, the civilian term ‘organ’ in relation to ecclesiastical legal persons refers only to external relations.
Canon law does not contradict the fact that in (and for the purposes of) civil law transactions, the bishop acts as an organ of the diocese, and his actions are recognised under civil law as actions of the diocese itself. If, however, the bishop does not act in the forum externum but instead performs canonical actions prescribed by law in relation to a priest under his jurisdiction, then the Church does not regard those actions either as the actions of an organ of the diocese or as the actions of the diocese itself. Rather, they are the own actions of the person exercising the pastoral office of bishop. This means that the bishop brings together in his person, as it were, two spheres of competence: he is both an organ of the diocese (in civil law dealings) and he exercises the prerogatives associated with the episcopal pastoral office. These spheres, although they exist in parallel, are not identical.
The fact that the diocese has a civil law personality and its organ in Polish law is the bishop does not, by any means, signify that the courts, in deciding cases ‘with an ecclesiastical element’, are obliged to perceive the diocese and the bishop exclusively in the context of the civil law construction, ignoring the entire confessional specificity of these subjects occurring in the internal law of the Catholic Church. The Church’s own regulations contained in canon law concerning the scope and nature of the authority of the bishop should also be respected in Polish law. Since, under canon law, the bishop does not act solely as an organ of the diocese and not every action taken (or omitted) by the bishop is an action (omission) of the diocese itself, this circumstance cannot be overlooked in civil litigation.
Keywords:
sexual abuse, liability for damages, article 416 of the Civil Code, Polish Civil Code, article 430 of the Civil Code, ecclesiastical entity, diocesan authority, administrator, representative, bishopReferences
Borecki, Paweł. 2008. Geneza modelu relacji państwo–Kościół w Konstytucji RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Borecki, Paweł. 2012. „Autonomia kościołów i innych związków wyznaniowych we współczesnym prawie polskim”. Studia z Prawa Wyznaniowego 15: 85–109.
Czachórski, Witold, Stanisław Grzybowski (red.). 1985. System prawa cywilnego. T. 1: Część ogólna. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dadańska, Katarzyna. 2006. Działanie osoby prawnej. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Dmowski, Stanisław, Stanisław Rudnicki. 2011. Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Garlicki, Leszek (red.). 2010. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. T. 1: Komentarz do artykułów 1–18. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Gawrylczyk, Włodzimierz. 2000. „Przedstawicielstwo”. Monitor Prawniczy 12: 760–767.
Gburzyńska, Agata. 1997. Reprezentacja spółek kapitałowych. Warszawa: Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich.
Gniewek, Edward, Piotr Machnikowski (red.). 2021. Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Goryczko, Edward. 2002. Autonomia i samorządność związków wyznaniowych w Polsce Ludowej. Tarnów: Mała Poligrafia Redemptorystów.
Gudowski, Jacek (red.). 2013. Kodeks cywilny. Komentarz. T. 3, cz. 1: Zobowiązania. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Jaroszyński, Maurycy. 1956. „Z problematyki teorii organów państwowych”. Państwo i Prawo 7: 112–120.
Kidyba, Andrzej (red.). 2009. Kodeks cywilny. Komentarz. T. 1: Cześć ogólna. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Kidyba, Andrzej (red.). 2014. Kodeks cywilny. Komentarz. T. 3: Zobowiązania. Część ogólna. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Klein, Alfred. 1985. „Charakter prawny organów osób prawnych”. W: Rozprawy z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Czachórskiego, red. Jan Błeszyński, Jerzy Rajski, 121–137. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kosik, Jan. 1961. Zasady odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów. Seria: Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego 75. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Krukowski, Józef. 1985. Administracja w Kościele. Zarys kościelnego prawa administracyjnego. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krukowski, Józef. 1993. Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krukowski, Józef, Krzysztof Warchałowski. 2000. Polskie prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.
Kuźmicka-Sulikowska, Joanna. 2011. Zasady odpowiedzialności deliktowej w świetle nowych tendencji w ustawodawstwie polskim. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Longchamps de Bérier, Roman. 1911. Studya nad istotą osoby prawniczej. Lwów: Czcionkami Drukarni Jakubowskiego i Sp.
Mezglewski, Artur. 2011. „Opinia prawna dotycząca problemu obowiązywania prawa wewnętrznego związków wyznaniowych w obrocie prawnym”. Przegląd Prawa Wyznaniowego 3: 251–258.
Mezglewski, Artur. 2022. „O nieistnieniu zasady odpowiedzialności zwierzchników kościelnych za szkody deliktowe wyrządzone przez zakonnego nauczyciela religii w oparciu o zobowiązania wynikające ze ślubów posłuszeństwa. Rozważania na tle wyroku z dnia 31 marca 2020 r. (II CSK 124/19)”. W: (Nie)odpowiedzialność cywilnoprawna kościelnych osób prawnych za czyny niedozwolone popełnione przez osoby duchowne, red. Paweł Sobczyk, 65–84. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Mezglewski, Artur, Henryk Misztal, Piotr Stanisz. 2006. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Olejniczak, Adam, Zbigniew Radwański (red.). 2019. Prawo cywilne – część ogólna. Seria: System Prawa Prywatnego 2. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Pazdan, Maksymilian. 1969. „Niektóre konsekwencje teorii organów osoby prawnej”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 1: 203–224.
Pietrzak, Michał. 2013. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Pietrzak, Helena. 2022. „Odpowiedzialność odszkodowawcza kościelnych osób prawnych za czyny przestępne popełnione przez ich członków”. W: (Nie)odpowiedzialność cywilnoprawna kościelnych osób prawnych za czyny niedozwolone popełnione przez osoby duchowne, red. Paweł Sobczyk, 35–64. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Pietrzykowski, Krzysztof (red.). 2020. Kodeks cywilny. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Płonka, Ewa. 1994. Mechanizm łączenia skutków działań prawnych z osobami prawnymi na przykładzie spółek kapitałowych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Pospieszalski, Karol Marian. 1972. „O pojęciu organu państwowego”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 1: 23–41.
Radecki, Gabriel. 2003. „Organy osób prawnych Kościoła katolickiego w Polsce (na styku prawa kanonicznego i prawa cywilnego)”. Rejent 7/8: 127–155.
Rakoczy, Bartosz. 2003. „Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r. w sprawie IV CKN 88/00”. Orzecznictwo Sądów Polskich 9: 492–495.
Rzepecki, Arnold. 2013. „Funkcjonowanie prawa kanonicznego w polskim porządku prawnym – zarys tematu”. Acta Erasmiana 5: 163–184.
Suski, Paweł (oprac.). 1997. Kodeks cywilny w orzecznictwie i piśmiennictwie. Księga pierwsza. Część ogólna. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Świto, Lucjan. 2022. „Za przestępstwa seksualne księdza zapłaci diecezja?”. Rzeczpospolita 26.10.2022, 250(12405): A14.
Taczkowska-Olszewska, Joanna. 2022. „Odpowiedzialność odszkodowawcza kościelnych osób prawnych za czyny przestępne popełnione przez ich członków. Uwagi na tle stosowania art. 430 Kodeksu cywilnego”. W: (Nie)odpowiedzialność cywilnoprawna kościelnych osób prawnych za czyny niedozwolone popełnione przez osoby duchowne, red. Paweł Sobczyk, 85–112. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.
Tomkiewicz, Małgorzata. 2012. Obrót majątkiem kościelnym. Olsztyn: Wydawnictwo SQL.
Tomkiewicz, Małgorzata. 2018. „Czynności przeszukania w pomieszczeniach kościołów i innych związków wyznaniowych. Zatrzymanie dokumentów i innych rzeczy”. Annales Canonici 14(1): 123–146. DOI: https://doi.org/10.15633/acan.2476. (Crossref)
Zelek, Mariusz. 2017. „Przypisanie osobie prawnej odpowiedzialności deliktowej na zasadzie winy za czyn własny”. Palestra 4: 31–39.
Ziemianin, Bronisław. 1987. Samorządne przedsiębiorstwo państwowe. Komentarz problemowy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Żurowski, Marian. 1985. Problem władzy i powierzania urzędów w Kościele katolickim. Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
University of Warmia and Mazury in Olsztyn
Ks. prof. dr hab., Katedra Filozofii i Prawa Kanonicznego, Wydział Teologii, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Pieniężnego 22, 10-006 Olsztyn
https://orcid.org/0000-0002-6392-4599License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
