The conformity between the borders of the church administration and the borders of the reborn Polish state in the Concordat between the Holy See and the Republic of Poland of 1925
Piotr Ryguła
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-1716-2789
Abstract
The Second Polish Republic was a state that put a special emphasis on the safety of its political borders and on the integration of the people living on the territory of the reborn state. The guarantee to adjust the new canonical administrative division of the Catholic Church in Poland to the political borders of the new state, which was included in Article 9 of the Concordat of 10 February 1925, was of special importance to the Polish Republic at the beginning of its statehood. On the basis of the idea of the separation of church and state, the present article aims to show how the canon-law instruments were applied to achieve the goal of the territorial and social integration of the Second Polish Republic.
The signatories of the Concordat were obviously aware of the fact that the legal instruments at the disposal of the Holy See were canon-law instruments. As such, they were not appropriate to confirm or guarantee the shape of the political borders of the state. However, the fact that they made it possible to map the existing political borders of the state onto the canonical chart of the contemporary Catholic Church in Europe is undeniable.
When it comes to the integration of the Polish people, it was not possible to overlook the fact that the Roman Catholic Church was “the religion of the preponderant majority of the nation” in the Second Polish Republic, as stated in Article 114 the Constitution of 1921. Thus, the integration of the structures of the Catholic Church was of fundamental importance not only to its own efficiency within the borders of the state, but also to the social integration of the country, where 75% of the people declared the Catholic faith.
Keywords:
Catholic Church, Concordat, Polish Concordat of 1925, church administration, Second Polish Republic, administrative and territorial structure of the Catholic ChurchReferences
Antonowicz, Lech. 2018. Status prawnomiędzynarodowy Polski (1918-2018). Lublin: Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe.
Barcik, Jacek, Tomasz Srogosz. 2019. Prawo międzynarodowe publiczne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Berezowski, Cezary. 1934. Powstanie państwa polskiego w świetle prawa narodów. Warszawa: Themis Polska.
Bierzanek, Remigiusz, Janusz Symonides. 2005. Prawo międzynarodowe publiczne. Warszawa: LexisNexis.
Biliński, Wojciech. 2018. „Uznanie międzynarodowe Polski a ustanowienie przez nią stosunków dyplomatycznych w 1919 r.” Studia Prawno-Ekonomiczne 108: 111-140.
Brzeziński, Józef. 1983. O konkordatach Stolicy Apostolskiej z Polską w XVI wieku. Kraków: Akademia Umiejętności.
Buchała, Rudolf. 1971. „Granice państwowe w konkordatach na przykładzie polskiego z 1925 r. i litewskiego z 1927 r.” Chrześcijanin w Świecie 12: 21-27.
Czubiński, Antoni, Zdzisław Grot, Benon Miśkiewicz. 1988. Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dajczak, Wojciech, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier. 2009. Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze PWN.
Davies, Norman. 1989. Boże igrzysko. Historia Polski. Kraków: Znak.
Dębski, Sławomir (red.). 2013. Zapomniany pokój: traktat ryski. Interpretacje i kontrowersje 90 lat później. Warszawa: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.
Drozdowski, Marian Marek, Maria Drozdowska. 1988. „Władysław Grabski (1874-1938)”. Chrześcijanin w Świecie 3: 47-64.
Ehrlich, Ludwik. 1947. Prawo narodów. Kraków: Księgarnia Stefana Kamińskiego.
Frąckowiak, Bogdan. 1981. „Pozycja prawnomiędzynarodowa Stolicy Apostolskiej”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 43/3: 21-37.
Grübel, Fritz. 1930. Die Rechtslage der römisch-katholischen Kirche in Polen nach dem Konkordat vom 10 Februar 1925. Leipzig: Theodor Weicher.
Januszewska-Jurkiewicz, Joanna. 1994. Zaolzie w polityce rządu i opinii społeczeństwa polskiego w latach 1920-1938. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Klafkowski, Alfons. 1958. Granica polsko-niemiecka a konkordaty z lat 1929 i 1933. Warszawa: Pax.
Kopiczko, Andrzej. 2013. „Reorganizacja Kościoła katolickiego w Prusach na podstawie bulli „De salute animarum”. Kościół w Polsce: dzieje i kultura 12: 65-85.
Kowalczyk, Józef. 2013. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską 1993/1998. Płock: Instytut Wydawniczy.
Krukowski, Józef. 1995. Konkordaty współczesne. Warszawa: Civitas Christiana.
Krukowski, Józef. 2000. Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krukowski, Józef. 2005. Polskie prawo wyznaniowe. Warszawa: LexisNexis.
Krukowski, Józef. 2014. „Znaczenie konkordatu między Stolicą Apostolską i Polską w kontekście transformacji ustrojowych”. Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 27: 65-89.
Krukowski, Józef. 2019. „Wolność Kościoła w dokonywaniu zmian w swojej strukturze terytorialnej i personalnej”. W: Konkordaty polskie. Historia i teraźniejszość, red. Józef Krukowski, 241-252. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kumor, Bolesław. 1972. Granice metropolii i diecezji polskich 968-1939. Lublin: Lubelskie Zakłady Graficzne im. PKWN.
Kumor, Bolesław. 1981. „Projekty zmian w organizacji metropolitalnej i diecezjalnej w Polsce”. W: Kościół w II Rzeczypospolitej, red. Zygmunt Zieliński, Stanisław Wilk, 53-62. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Lis, Michał. 2015. Powstania śląskie i plebiscyt ze współczesnej perspektywy. Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu.
Mackiewicz, Stanisław. 1922. Statut Litwy Środkowej. Wilno: Ludwik Chomiński.
Makiłła, Dariusz. 2008. Historia prawa w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Makowski, Julian. 1929. Kwestia litewska. Studium prawne. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Makowski, Julian. 1935. Umowy międzynarodowe Polski 1919-1934. Warszawa: Drukarnia Wł. Łazarskiego.
Mezglewski, Artur. 2005. „Stolica Apostolska i Państwo Watykańskie jako podmioty prawa międzynarodowego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 8: 295-303.
Minakowski, Jerzy. 2010. Baza artykułów dotyczących plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe i Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
O’Connell, Daniel Patric. 1965. International Law, vol. 1. London: Stevens and Sons.
Osica, Janusz. 1986. „Walka o granice II Rzeczypospolitej”. W: Z dziejów II Rzeczypospolitej, red. Andrzej Garlicki, 34-72. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Ryguła, Piotr. 2009. Wolność religijna w Hiszpanii na tle przemian społeczno-politycznych w latach 1931-1992. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ryguła, Piotr. 2014. „Wkład kardynała Augusta Hlonda w debatę na temat małżeństwa i prawa małżeńskiego w Polsce międzywojennej”. W: Kardynała Augusta Hlonda działalność edukacyjno-społeczna i organizacyjno-pasterska, red. Krzysztof Śleziński, 135-150. Bielsko-Biała: Kolegium Nauczycielskie.
Sawicki, Witold. 1960. „Zbiór prawa dla ludzi świeckich w krakowskim rękopisie «Zbioru Troistego» (Collectio Tripartita)”, Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska 7: 295-352.
Stanko, Przemysław. 2015. Bulla Vixdum Poloniae unitas z 28 października 1925 r. Geneza, znaczenie, dzieje, edycja. Katowice: Księgarnia św. Jacka.
Sobański, Remigiusz. 1983. Kościół jako podmiot prawa. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Uruszczak, Wacław. 2019. „Konkordaty nienazwane i nazwane w Polsce przedrozbiorowej”. W: Konkordaty polskie. Historia i teraźniejszość, red. Józef Krukowski, 61-92. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Wiechowski, Jerzy. 1990. Spór o Zaolzie 1918-1920 i 1938. Warszawa: Agencja Wydawnicza Tor.
Wieczorkiewicz, Piotr. 1986. „Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej”. W: Z dziejów Drugiej Rzeczypospolitej, red. Andrzej Garlicki, 73-104. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Wisłocki, Jerzy. 1977. Konkordat polski z 1925 roku: zagadnienia prawno-polityczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Włodarczyk, Tadeusz. 1986. Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zoll, Andrzej. 1998. „Trudna droga do ratyfikacji Konkordatu”. W: Konkordat 1993. Dar i zadanie dla Kościoła i Polski, red. Jan Dyduch, 85-94. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM.
Barcik, Jacek, Tomasz Srogosz. 2019. Prawo międzynarodowe publiczne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Berezowski, Cezary. 1934. Powstanie państwa polskiego w świetle prawa narodów. Warszawa: Themis Polska.
Bierzanek, Remigiusz, Janusz Symonides. 2005. Prawo międzynarodowe publiczne. Warszawa: LexisNexis.
Biliński, Wojciech. 2018. „Uznanie międzynarodowe Polski a ustanowienie przez nią stosunków dyplomatycznych w 1919 r.” Studia Prawno-Ekonomiczne 108: 111-140.
Brzeziński, Józef. 1983. O konkordatach Stolicy Apostolskiej z Polską w XVI wieku. Kraków: Akademia Umiejętności.
Buchała, Rudolf. 1971. „Granice państwowe w konkordatach na przykładzie polskiego z 1925 r. i litewskiego z 1927 r.” Chrześcijanin w Świecie 12: 21-27.
Czubiński, Antoni, Zdzisław Grot, Benon Miśkiewicz. 1988. Powstanie Wielkopolskie 1918-1919. Zarys dziejów. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Dajczak, Wojciech, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier. 2009. Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze PWN.
Davies, Norman. 1989. Boże igrzysko. Historia Polski. Kraków: Znak.
Dębski, Sławomir (red.). 2013. Zapomniany pokój: traktat ryski. Interpretacje i kontrowersje 90 lat później. Warszawa: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia.
Drozdowski, Marian Marek, Maria Drozdowska. 1988. „Władysław Grabski (1874-1938)”. Chrześcijanin w Świecie 3: 47-64.
Ehrlich, Ludwik. 1947. Prawo narodów. Kraków: Księgarnia Stefana Kamińskiego.
Frąckowiak, Bogdan. 1981. „Pozycja prawnomiędzynarodowa Stolicy Apostolskiej”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 43/3: 21-37.
Grübel, Fritz. 1930. Die Rechtslage der römisch-katholischen Kirche in Polen nach dem Konkordat vom 10 Februar 1925. Leipzig: Theodor Weicher.
Januszewska-Jurkiewicz, Joanna. 1994. Zaolzie w polityce rządu i opinii społeczeństwa polskiego w latach 1920-1938. Rozprawa doktorska, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Klafkowski, Alfons. 1958. Granica polsko-niemiecka a konkordaty z lat 1929 i 1933. Warszawa: Pax.
Kopiczko, Andrzej. 2013. „Reorganizacja Kościoła katolickiego w Prusach na podstawie bulli „De salute animarum”. Kościół w Polsce: dzieje i kultura 12: 65-85.
Kowalczyk, Józef. 2013. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską 1993/1998. Płock: Instytut Wydawniczy.
Krukowski, Józef. 1995. Konkordaty współczesne. Warszawa: Civitas Christiana.
Krukowski, Józef. 2000. Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krukowski, Józef. 2005. Polskie prawo wyznaniowe. Warszawa: LexisNexis.
Krukowski, Józef. 2014. „Znaczenie konkordatu między Stolicą Apostolską i Polską w kontekście transformacji ustrojowych”. Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich 27: 65-89.
Krukowski, Józef. 2019. „Wolność Kościoła w dokonywaniu zmian w swojej strukturze terytorialnej i personalnej”. W: Konkordaty polskie. Historia i teraźniejszość, red. Józef Krukowski, 241-252. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kumor, Bolesław. 1972. Granice metropolii i diecezji polskich 968-1939. Lublin: Lubelskie Zakłady Graficzne im. PKWN.
Kumor, Bolesław. 1981. „Projekty zmian w organizacji metropolitalnej i diecezjalnej w Polsce”. W: Kościół w II Rzeczypospolitej, red. Zygmunt Zieliński, Stanisław Wilk, 53-62. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Lis, Michał. 2015. Powstania śląskie i plebiscyt ze współczesnej perspektywy. Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu.
Mackiewicz, Stanisław. 1922. Statut Litwy Środkowej. Wilno: Ludwik Chomiński.
Makiłła, Dariusz. 2008. Historia prawa w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Makowski, Julian. 1929. Kwestia litewska. Studium prawne. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka.
Makowski, Julian. 1935. Umowy międzynarodowe Polski 1919-1934. Warszawa: Drukarnia Wł. Łazarskiego.
Mezglewski, Artur. 2005. „Stolica Apostolska i Państwo Watykańskie jako podmioty prawa międzynarodowego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 8: 295-303.
Minakowski, Jerzy. 2010. Baza artykułów dotyczących plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe i Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
O’Connell, Daniel Patric. 1965. International Law, vol. 1. London: Stevens and Sons.
Osica, Janusz. 1986. „Walka o granice II Rzeczypospolitej”. W: Z dziejów II Rzeczypospolitej, red. Andrzej Garlicki, 34-72. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Ryguła, Piotr. 2009. Wolność religijna w Hiszpanii na tle przemian społeczno-politycznych w latach 1931-1992. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ryguła, Piotr. 2014. „Wkład kardynała Augusta Hlonda w debatę na temat małżeństwa i prawa małżeńskiego w Polsce międzywojennej”. W: Kardynała Augusta Hlonda działalność edukacyjno-społeczna i organizacyjno-pasterska, red. Krzysztof Śleziński, 135-150. Bielsko-Biała: Kolegium Nauczycielskie.
Sawicki, Witold. 1960. „Zbiór prawa dla ludzi świeckich w krakowskim rękopisie «Zbioru Troistego» (Collectio Tripartita)”, Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska 7: 295-352.
Stanko, Przemysław. 2015. Bulla Vixdum Poloniae unitas z 28 października 1925 r. Geneza, znaczenie, dzieje, edycja. Katowice: Księgarnia św. Jacka.
Sobański, Remigiusz. 1983. Kościół jako podmiot prawa. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej.
Uruszczak, Wacław. 2019. „Konkordaty nienazwane i nazwane w Polsce przedrozbiorowej”. W: Konkordaty polskie. Historia i teraźniejszość, red. Józef Krukowski, 61-92. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Wiechowski, Jerzy. 1990. Spór o Zaolzie 1918-1920 i 1938. Warszawa: Agencja Wydawnicza Tor.
Wieczorkiewicz, Piotr. 1986. „Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej”. W: Z dziejów Drugiej Rzeczypospolitej, red. Andrzej Garlicki, 73-104. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Wisłocki, Jerzy. 1977. Konkordat polski z 1925 roku: zagadnienia prawno-polityczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Włodarczyk, Tadeusz. 1986. Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zoll, Andrzej. 1998. „Trudna droga do ratyfikacji Konkordatu”. W: Konkordat 1993. Dar i zadanie dla Kościoła i Polski, red. Jan Dyduch, 85-94. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM.
Ryguła, P. (2020). Zgodność granic administracji kościelnej z granicami odrodzonego państwa polskiego w konkordacie między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 1925 r. Studia Z Prawa Wyznaniowego, 23, 277–305. https://doi.org/10.31743/spw.5241
Piotr Ryguła
p.rygula@uksw.edu.pl
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Ks. dr hab., prof. UKSW, Katedra Prawa Wyznaniowego i Komparatystyki Prawniczej, Wydział Prawa Kanonicznego, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa
https://orcid.org/0000-0003-1716-2789License
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
