Granice wolności sumienia i wyznania w miejscu pracy – między przekonaniami religijnymi a polityką inkluzywności pracodawcy
Kajetan Bartosiak
Kancelaria Adwokacka Sawicki i Wspólnicy , Polskahttps://orcid.org/0009-0009-5190-9197
Martyna Dobrowolska
Krakow University of Economics , Polskahttps://orcid.org/0009-0007-4811-1462
Abstrakt
Niniejszy artykuł analizuje prawne i etyczne granice wolności sumienia i wyznania pracownika w kontekście uprawnień pracodawcy do kształtowania polityki inkluzywności. Główna teza artykułu opiera się na założeniu, że znalezienie równowagi między wolnością sumienia i wyznania pracownika a prawem pracodawcy do kształtowania polityki organizacyjnej i światopoglądowej wymaga uznania granic dopuszczalnej ekspresji religijnej. Ekspresja ta nie może naruszać godności innych osób ani skutkować represjami wobec pracownika, o ile nie ma charakteru agresywnego, dyskryminującego lub nawołującego do nienawiści. W artykule wskazano, że granice wolności sumienia i wyznania w miejscu pracy podlegają indywidualnej interpretacji, uwzględniającej zarówno prawa pracownika, jak i obowiązki pracodawcy, w tym przeciwdziałanie dyskryminacji i kształtowanie zasad współżycia społecznego. Artykuł wnosi wkład w debatę nad wyznaczaniem granic wolności sumienia i wyznania w kontekście prawa pracy, wskazując implikacje dla kształtowania polityk inkluzywności. Kluczowym ustaleniem jest stwierdzenie, że efektywne zarządzanie konfliktami wartości w miejscu pracy wymaga od pracodawców tworzenia polityk inkluzywności i wypracowywania dobrych praktyk, które respektują różnorodność światopoglądową.
Słowa kluczowe:
wolność sumienia i wyznania, wolność sumienia i religii, pracownik, pracodawca, polityka inkluzywności, dyskryminacjaBibliografia
Adamska, Jolanta, Jerzy Bieluk, Magdalena Kun-Buczko. 2021. Procedury antymobbingowe i antydyskryminacyjne. Obowiązki pracodawcy. Komentarz praktyczny, orzecznictwo, kwestie odszkodowawcze, 130–140. Warszawa: C.H. Beck.
Czuryk, Małgorzata. 2024. „Dopuszczalne różnicowanie sytuacji pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd”. Studia z Prawa Wyznaniowego 27: 151–163. https://doi.org/10.31743/spw.17518. (Crossref)
Ereciński, Tadeusz. 2011. „Rola Sądu Najwyższego w systemie sądów powszechnych”. Iustitia 4(6): 179–181.
Florczak-Wątor, Monika. 2023. „Art. 53”. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. Piotr Tuleja, wyd. 2, 196–202. Warszawa: C.H. Beck.
Goździewicz, Grzegorz, Tadeusz Zieliński. 2017. „Komentarz do art. 11(3)”. W: Kodeks pracy. Komentarz, red. Ludwik Florek, wyd. 7, 110–119. Warszawa: C.H. Beck.
Jaśkowski, Kazimierz, Eliza Maniewska. 2019. „Komentarz do art. 94”. W: Kodeks pracy. Komentarz, wyd. 11, 600–615. Warszawa: C.H. Beck.
Krajewski, Marcin. 2021. „Zasada równości a równe traktowanie ubezpieczonych – wybrane zagadnienia”. W: Różne oblicza dyskryminacji w zatrudnieniu, red. Joseph Roger Carby-Hall, Zbigniew Góral, Aneta Tyc, 171–188. Warszawa: Wolters Kluwer.
Maliszewska-Nienartowicz, Justyna. 2012. Dyskryminacja pośrednia w prawie Unii Europejskiej. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Ożóg, Michał. 2017. „Noszenie chusty islamskiej w miejscu pracy a prawa i wolności innych podmiotów prawa”. Studia z Prawa Wyznaniowego 20: 307–334. https://doi.org/10.31743/spw.269. (Crossref)
Pietrzak, Michał. 1997. „Stosunki państwo – kościół w nowej Konstytucji”. Państwo i Prawo 11–12: 173–184.
Sarnecki, Paweł. 2016. „Art. 53”. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. T. 2, red. Leszek Garlicki, Marek Zubik, wyd. 2, 277–288. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Szewczyk, Helena. 2017. „Dyskryminacja ze względu na przekonania religijne. Glosa do wyroku TS z dnia 14 marca 2017 r., C-157/15”. Europejski Przegląd Sądowy 10: 42–48.
Szypulska, Agnieszka. 2018. „Ochrona przed dyskryminacją ze względu na wyznanie w świetle prawa krajowego i międzynarodowego”. W: Równe traktowanie ze względu na wyznanie w zatrudnieniu. Analiza i zalecenia, red. Adam Bodnar, Sylwia Spurek, 11–33. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Tomaszewska, Monika. 2025. „Komentarz do art. 18(3(a))”. W: Kodeks pracy. Komentarz, t. 1: Art. 1–93, red. Krzysztof W. Baran, wyd. 7, 171–181. Warszawa: Wolters Kluwer.
Wacław, Łukasz. 2021. „Wyjątki od zakazu dyskryminacji ze względu na religię lub przekonania w zatrudnieniu pracowniczym na gruncie art. 4 dyrektywy 2000/78/WE”. Studia z Prawa Wyznaniowego 24: 473–493. https://doi.org/10.31743/spw.11567. (Crossref)
Ziółkowska, Krystyna. 2020. „Prawo do wolności sumienia i wyznania w miejscu pracy”. W:
Právna politika a legislatíva v oblasti konfesného práva: Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie v rámci online medzinárodného vedeckého kongresu Trnavské právnické dni, 24–25 septembra 2020, red. Michaela Moravčíková, 132–148. Trnava: Trnavská univerzita v Trnave, Právnická fakulta, Wolters Kluwer.
Kancelaria Adwokacka Sawicki i Wspólnicy
Mgr, radca prawny i partner zarządzający zespołem prawa pracy oraz biurem w Krakowie w Kancelarii Adwokackiej Sawicki i Wspólnicy, ul. Fabryczna 1, 31-564 Kraków
https://orcid.org/0009-0009-5190-9197Krakow University of Economics
Studentka prawa, Instytut Prawa, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków; asystentka prawna w Kancelarii Adwokackiej Sawicki i Wspólnicy
https://orcid.org/0009-0007-4811-1462Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
