Wybrane zagadnienia dotyczące pozycji prawnej duchownego w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Michał Hucał
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie, , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8446-0570
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest zrekonstruowanie wybranych aspektów pozycji prawnej duchownego na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analizie poddano 33 wyroki i decyzje w przedmiocie dopuszczalności skargi podjęte przez organy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w latach 1976-2017. Na ich podstawie można stwierdzić, że orzecznictwo ETPCz jest w tym zakresie ugruntowane wieloletnią praktyką.
Duchowny jako taki nie posiada gwarancji innych niż przysługujące każdej innej osobie wyznającej przekonania religijne, ale korzysta z pośredniego wzmocnienia tej ochrony dzięki gwarancjom korporacyjnej wolności sumienia i wyznania. To właśnie autonomia związku wyznaniowego dokonuje różnicowania jego pozycji tak pozytywnie, jak i negatywnie dla niego samego. Autonomia związku wyznaniowego jest bowiem w świetle orzecznictwa ETPCz istotnym komponentem pluralizmu w społeczeństwach demokratycznych, a należy do niej także określanie wymagań względem duchownych. Z tego powodu duchowny uzyskuje silną ochronę przed ingerencją władzy państwowej w sprawy dotyczące jego powołania i usunięcia z urzędu. Kosztem uzyskania tej ochrony jest istotne ograniczenie jego osobistej wolności sumienia i wyznania, a pośrednio także innych praw w czasie pełnienia urzędu duchownego, w stosunku do związku wyznaniowego. Należy jednak pamiętać, że ocena spraw związanych z pełnieniem urzędu duchownego jest zależna od relacji ustrojowych między związkiem wyznaniowym i państwem. W przypadku kościołów państwowych możliwe jest np. poddanie pewnych spraw kościelnych orzecznictwu państwowemu, a związek wyznaniowy może dokonać swojego samoograniczenia kształtując relacje z duchownym na podstawie zwykłej umowy o pracę. Co do zasady jednak ETPCz w sposób jasny wskazywał, że sprawy duchownych leżą poza jurysdykcją państwa i jego organów. Niemniej kontrowersje związane z orzekaniem w sprawie Károly Nagy v. Hungary wskazują, że status duchownego może ulegać pewnym zmianom w przyszłości.
Słowa kluczowe:
duchowny, prawa człowieka, osoba duchowna, ETPCz, Europejski Trybunał Praw Człowieka, wolność sumienia i wyznania, związek wyznaniowy, wolność religijna, kościoły i związki wyznanioweBibliografia
Borecki, Paweł, Dorota Pudzianowska. 2010. „Glosa do wyroku z 3 XI 2009 w sprawie Lautsi v. Włochy, skarga nr 30814/06”. Państwo i Prawo 4: 124-129.
Brzozowski, Wojciech. 2011, „Glosa do wyroku Wielkiej Izby z 18 III 2011 w sprawie Lautsi v. Włochy, nr skargi 30814/06”. Państwo i Prawo 11: 121-126.
Evans, Carolyn. 2001. Freedom of Religion under the European Convention on Human Rights. Oxford: Oxford University Press.
Garlicki, Lech, ed. 2010. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Tom I. Komentarz do artykułów 1–18. Warszawa: C.H. Beck.
Garnett, Richard W. 2010. „Religious Liberty, Church Autonomy, and the Structure of Freedom”. W: Christianity and Human Rights. An Introduction, red. John Witte Jr. and Frank S. Alexander. Cambridge: Cambridge University Press.
Hucał, Michał. 2012. Ochrona wolności sumienia i wyznania w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Warszawa: C.H. Beck.
Hucał, Michał. 2015. Oddziaływanie brytyjskiej ustawy o prawach człowieka z 1998 r. na Kościół Anglii. Toruń: Wyd. Adam Marszałek.
Kamiński, Ireneusz C. 2010 a. „Nakaz obecności krzyża we włoskiej szkole – glosa do wyroku ETPCz z 3.11.2009 w sprawie Lautsi v. Włochom”. Europejski Przegląd Sądowy 3: 40-47.
Kamiński, Ireneusz C. 2010 b. „Wolność myśli, sumienia i wyznania w orzecznictwie ETPCz za lata 2008-2009”. Europejski Przegląd Sądowy 11: 33-39.
Mezglewski, Artur. 2001. „Pojęcie duchownego w przepisach prawa polskiego o zawieraniu małżeństwa”. Studia z Prawa Wyznaniowego 2: 3-26.
Misztal, Henryk, Piotr Stanisz. 2010. „Wolność wyznania a symbole religijne w życiu publicznym państwa świeckiego”. Annales Canonici 6: 37-55.
Nowicki, Marek Antoni. 2010. Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Kraków: Wolters Kluwer.
Osuchowska, Marta. 2011. „Pojęcie duchownego w świetle przepisów o wyznaniowej formie zawarcia małżeństwa cywilnego”. Państwo i Prawo 7-8: 67-79.
Petkoff, Peter. 2012. „Forum Internum and Forum Externum in Canon Law and Public International Law with a Particular Reference to the Jurisprudence of the European Court of Human Rights”. Religion & Human Rights 7, no 3: 183-214.
Świto, Lucjan 2010. „Charakter prawny posługi duszpasterskiej proboszczów i wikariuszy w parafiach rzymskokatolickich w świetle prawa polskiego”. Seminare 27: 41-50.
Warchałowski, Krzysztof 2004. Prawo do wolności myśli, sumienia i religii w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Zieliński, Tadeusz J. 2012. „Zakaz indoktrynacji światopoglądowej w szkolnictwie według wyroku Lautsi przeciwko Włochom”. W: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. Roman Wieruszewski, Mirosław Wyrzykowski, Lena Kondratiewa-Bryzik. Warszawa: Wolters Kluwer.
Zieliński, Tadeusz J. 2016. Państwowy Kościół Anglii. Studium prawa wyznaniowego. Warszawa: Wyd. Naukowe ChAT.
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie,
Dr, Chrześcijańska Akademia Teologiczna, ul. Broniewskiego 48, 01-771 Warszawa.
https://orcid.org/0000-0001-8446-0570Licencja
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).