Organizowanie lekcji religii w grupie międzyklasowej. Glosa do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 stycznia 2021 r., III OSK 2907/21
Abstrakt
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 15 stycznia 2021 r. (III OSK 2907/21) zakwestionował dopuszczalność nauczania religii w grupie międzyklasowej, obejmującej uczniów wszystkich klas szkoły podstawowej, choć na taką organizację nauczania zezwalała literalna wykładnia § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach. Werdykt zasługuje na pełną aprobatę, aczkolwiek w odniesieniu do uzasadnienia podnieść należy dwie kwestie. Po pierwsze, NSA błędnie przyjął, że art. 53 ust. 2 i 3 w zw. z art. 48 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r., które gwarantują wolność nauczania religii oraz prawo rodziców do wychowania i nauczania religijnego i moralnego dzieci, nie znajdują zastosowania w sprawie dotyczącej organizowania lekcji religii. Tymczasem edukacja religijna w szkole jest integralnym elementem wymienionych wolności, na co konsekwentnie zwraca uwagę w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny począwszy od 1991 r. (K 11/90). Po drugie, choć bezapelacyjnie trafnie NSA oparł swoje rozstrzygnięcie na art. 1 pkt 1 i 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (kształcenie ma być odpowiednie do wieku i osiągniętego rozwoju oraz możliwości psychofizycznych uczniów), należy zauważyć, iż art. 96 tej ustawy wprowadza restrykcyjne przesłanki tworzenia klas łączonych (czyli również grup międzyklasowych), które można organizować wyłącznie „w szczególnie trudnych warunkach demograficznych lub geograficznych”. Dotyczy to także lekcji religii, znacząco ograniczając swobodę Ministra Edukacji w ustanawianiu dodatkowych warunków dopuszczalności organizowania nauki religii w klasach łączonych.
Słowa kluczowe:
nauczanie religii, grupa międzyklasowa, klasa łączona, system oświaty, bezpośrednie stosowanie konstytucjiBibliografia
Borecki, Paweł. 2008. „Dylematy konstytucyjności prawnych zasad nauczania religii i etyki w szkole”. Państwo i Prawo 7: 63–72.
Borecki, Paweł. 2024. „Opinia prawna w sprawie zgodności z odpowiednimi postanowieniami Konstytucji RP, Konkordatu polskiego oraz właściwych ustaw Rozporządzenia Ministra Edukacji z dnia 26 lipca 2024 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizacji nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach”. Studia Prawa Publicznego 3(47): 131–152. https://doi.org/10.14746/spp.2024.3.47.6. (Crossref)
Borysiak, Witold. 2016. „Komentarz do art. 48”. W: Konstytucja RP. T. 1: Komentarz do art. 1–86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 1182–1211. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Dąbrowski, Marcin. 2015. Funkcje Trybunału Konstytucyjnego związane z hierarchiczną kontrolą konstytucyjności prawa. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Działocha, Kazimierz. 2016. „Komentarz do art. 8”. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. T. 1, red. Leszek Garlicki, Marek Zubik, uwagi 1–19, wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Florczak-Wątor, Monika. 2006. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne. Poznań: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars boni et aequi.
Garlicki, Leszek. 1999. „Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym – status wspólnot religijnych”. Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym. XI Konferencja Europejskich Sądów Konstytucyjnych, Warszawa, 16–20 maja 1999 r., Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego nr specjalny: 30–47.
Garlicki, Leszek. 2015. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, wyd. 2. Warszawa: Wolters Kluwer.
Gronkiewicz-Waltz, Hanna, Krystyna Pawłowicz. 1991. „W odpowiedzi na glosę M. Pietrzaka dotyczącą nauczania religii w szkole”. Państwo i Prawo 7: 90–96.
Mączyński, Andrzej, Jan Podkowik. 2016. „Komentarz do art. 190”. W: Konstytucja RP. T. 2: Komentarz do art. 87–243, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 1174–1222. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Mezglewski, Artur. 2009. Polski model edukacji religijnej w szkołach publicznych. Aspekty prawne. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Naleziński, Bogumił. 2023. „Komentarz do art. 178”. W: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. Piotr Tuleja, uwagi 1–6, wyd. 2. Warszawa: Wolters Kluwer.
Olszówka, Marcin. 2016. Wpływ Konstytucji RP z 1997 roku na system źródeł prawa wyznaniowego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego.
Pilich, Mateusz. 2022. „Komentarz do art. 96”. W: Prawo oświatowe. Komentarz, red. Mateusz Pilich, wyd. 3. Lex/el.
Rabska, Teresa. 1991. „Wokół problematyki orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 30 I 1991, K 11/90”. Państwo i Prawo 7: 96–99.
Sobczyk, Paweł. 2014 „Kształtowanie pozycji prawnej religii jako przedmiotu w edukacji publicznej”. W: Religia i etyka w edukacji publicznej, red. Józef Krukowski, Paweł Sobczyk, Michał Poniatowski, 121–141. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Stanisz, Piotr, Dariusz Walencik. 2024. „Tryb nowelizacji rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach”. Studia z Prawa Wyznaniowego 27. Online First: https://doi.org/10.31743/spw.17760. (Crossref)
Szczucki, Krzysztof. 2015. Wykładnia prokonstytucyjna prawa karnego. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Szydło, Marek. 2016. „Komentarz do art. 31 ust. 3”. W: Konstytucja RP. T. 1: Komentarz do art. 1–86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 770–818. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Tuleja, Piotr. 2016. „Komentarz do art. 8”. W: Konstytucja RP. T. 1: Komentarz do art. 1–86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 307–325. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Wiącek, Marcin. 2016. „Komentarz do art. 92”. W: Konstytucja RP. T. 2: Komentarz do art. 87–243, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 171–190. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Wiliński, Paweł, Piotr Karlik. 2016. „Komentarz do art. 178”. W: Konstytucja RP. T. 2: Komentarz do art. 87–243, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 1007–1039. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Wronkowska, Sławomira. 2001. W: Sławomira Wronkowska, Zygmunt Ziembiński. Zarys teorii prawa. Poznań: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars boni et aequi.
Szkoła Główna Mikołaja Kopernika
Dr, Kolegium Nauk Prawnych w Lublinie, Szkoła Główna Mikołaja Kopernika, ul. Nowogrodzka 47a, 00-695 Warszawa
https://orcid.org/0000-0001-8280-5088
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
