The influence of the legislation of the Polish People’s Republic on the law on religion of the Third Republic of Poland – selected issues
Katarzyna Krzysztofek
Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University, , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-2579-1454
Abstract
The period of the Polish People’s Republic is known as the time when the law was an instrument in the hands of the authorities, and human and citizens’ rights were only illusory. The specificity of the law during this period resulted from its being interpreted through the Marxist-Leninist ideology commonly accepted by the political decision-makers. Although the Constitution of 1952 seemed to guarantee the freedom of conscience and religion to citizens and the freedom of fulfilling religious functions to religious communities, the interpretation of the Constitution led to completely different conclusions. However, in some parts the legislation of 1944-1989 was suitable for the incorporation into the new realities of the free Poland after 1989. This incorporation often required making adjustments and adapting it to the Third Republic of Poland ruled by law; sometimes it also required rejecting an unfair law that did not guarantee the freedom of conscience and religion ensured in the Constitution of 1997. One can also point out some provisions that were a dead letter of the law during the time of the Polish People’s Republic and were only realized in the free Poland. But the fact that not all the legal solutions from 1944-1989 were rejected is an expression of the will to maintain the continuity of the law and to single out those legal acts that after the political transformation could remain in force as acts that meet the standards of the state of law.
Keywords:
Polish People’s Republic, freedom of conscience and religion, churches and other religious organizations, Marxist-Leninist ideology, PRL, Law on Religion, religious freedom, Church-State relations, religious organizationReferences
Bach, Teresa. 1998. „Ubezpieczenie społeczne osób duchownych i zakonnych w PRL (1945-1989)”. Kościół i Prawo 13: 55-68.
Demiańczuk, Jarosław. 1946. „Uznanie prawne wyznań w świetle Konstytucji”. Państwo i Prawo 9-10, R. I: 45-48.
Dziobek-Romański, Jacek. 2001. „Działalność Ministra Administracji Publicznej w zakresie uznania nierzymskokatolickich związków wyznaniowych w latach 1945-1950”. Prawo-Administracja-Kościół 1(5): 129-150.
Dziobek-Romański, Jacek. 2004. Uznawanie związków religijnych w Polsce (1944-1989) narzędziem dyskryminacyjnej polityki władz. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Fiejdasz, Lidia. 2009. „Rola Wydziału do Spraw Wyznań Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie w laicyzacji służby zdrowia”. Studia z Prawa Wyznaniowego 12: 199-217.
Godlewski, Jerzy F. 1977. Obywatel a religia. Wolność sumienia w PRL. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Grzelak, Edward. 1980b. Z problematyki rozdziału kościoła od państwa. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Grzelak, Edward. 1980a. U podstaw polityki wyznaniowej. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
Kijowski, Maciej. 2009. „Prawo wyznaniowe a prawo cmentarne. W 50. rocznicę obowiązywania ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych”. W: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy-dyskusje-postulaty, red. Dariusz Walencik, 211-232. Katowice-Bielsko-Biała: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowości i Finansów w Bielsku-Białej.
Konopka, Hanna. 1997. Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944-1961). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Krzysztofek, Katarzyna. 2014. Stowarzyszenia katolickie w Krakowie w latach 1918-1939. Studium historyczno prawne. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Małkiewicz, Edward, Stanisław Podemski (oprac.). 1961. Położenie prawne kościołów i związków wyznaniowych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zbiór przepisów i dokumentów w/g stanu na dzień 1 kwietnia 1961 r. Warszawa: Ars Christiana.
Mezglewski, Artur. 2000. „Nauczanie religii w Polsce Ludowej”. Studia z Prawa Wyznaniowego 1: 21-36.
Mezglewski, Artur. 2005. „Ograniczanie przez władze państwowe działalności szkolnictwa wyznaniowego w latach 1948-1964 jako przejaw instrumentalizacji prawa na poziomach jego stanowienia i stosowania”. W: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej, red. Artur Mezglewski, Piotr Stanisz, Marta Ordon, 235-262. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Michalak, Ryszard. 2002. Kościoły protestanckie i władze partyjno-państwowe w Polsce (1945-1956). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Misztal, Henryk. 2011. „Historia relacji państwo-kościół w Polsce”. W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 23-33. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Ożóg, Michał. 2016. „Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej w świetle konstytucyjnej zasady równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych”. Studia z Prawa Wyznaniowego 19: 217-234.
Pietrzak, Helena. 2005. „Obciążenia kościelnych osób prawnych podatkami terenowymi w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Prawo Kanoniczne 48, nr 1-2: 217-239.
Pietrzak, Helena. 2006. „Kwestia opodatkowania kościelnych osób fizycznych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Prawo Kanoniczne 49, nr 1-2: 269-299.
Pietrzak, Michał. 2000. „Wolność sumienia i wyznania w Polsce. Tradycja i współczesność”. Rocznik Teologiczny XLII, z. 1: 277-300.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia. 1995. Poznań-Warszawa: Wydawnictwo Pallottinum.
Stanisz, Piotr. 2005. „Rola przepisów regulujących ubezpieczenie społeczne duchownych w realizacji polityki wyznaniowej państwa w latach 1945-1989”. W: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej, red. Artur Mezglewski, Piotr Stanisz, Marta Ordon, 271-295. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Szymański, Andrzej. 2014. „Przejęcie kościelnej organizacji charytatywnej „Caritas” przez władzę ludową w 1950 r.”. W: Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, red. Wacław Uruszczak, Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, 321-333. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Uruszczak, Wacław. 2007. „Funkcje publiczne Kościoła w Polsce w perspektywie historycznej”. W: Funkcje publiczne związków wyznaniowych, red. Artur Mezglewski, 15-34. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Warchałowski, Krzysztof. 2005. „Usunięcie nauczania religii ze szkół publicznych w latach 1958-1961”. W: Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej, red. Artur Mezglewski, Piotr Stanisz, Marta Ordon, 325-332. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Zawiślak, Michał. 2009. „Prawne i finansowe aspekty działalności Funduszu Kościelnego w latach 1989-2009”. W: Prawo wyznaniowe w Polsce (1989-2009). Analizy-dyskusje-postulaty, red. Dariusz Walencik, 357-369. Katowice-Bielsko-Biała: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowości i Finansów w Bielsku-Białej.
Zawiślak, Michał. 2009. „Wydatkowanie środków Funduszu Kościelnego w latach 1950-1989”. Studia z Prawa Wyznaniowego 12: 241-265.
Faculty of Law and Administration, Jagiellonian University,
Dr, Zakład Prawa Kościelnego i Wyznaniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 9, 31-007 Kraków.
https://orcid.org/0000-0003-2579-1454License
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
