Analysis of the draft law amending the Act on the professions of physician and dentist, the Act on laboratory diagnostics and the Act on the professions of nurse and midwife, contained in the Senate Paper 1034/IX term of office (conscientious objection)
Abstract
Conscientious objection is a refusal to fulfil the obligation that arises from the law due to one’s reasonably justified moral judgment that qualifies fulfilling this obligation as ethically wrong (objective evil). The right to conscientious objection, which is an integral element of freedom of conscience, is a constitutional right of every human being. As emphasised by the Constitutional Tribunal of the Republic of Poland in the judgment of 7 October 2015 (K 12/14): “the right to invoke the conscience clause and, as a result, the right to refuse to perform an act contrary to one’s conscience is the guarantee of freedom of conscience”. Regulating the use of the right to conscientious objection, that is, establishing the so-called conscience clause, is the responsibility of the ordinary legislator.
The draft legislation amending the Act on the professions of physician and dentist, the Act on laboratory diagnostics and the Act on the professions of nurse and midwife, adopted by the Human Rights, the Rule of Law and Petitions Committee of the Senate of the Republic of Poland, was supposed to regulate the conscience clause in medical professions, realise the petition to revoke art. 3 para. 2 of the Act of 17 May 1989 on guarantees of freedom of conscience and religion, which generally prohibits the invocation of conscientious objection, and implement the above-cited judgment of the Tribunal in a comprehensive way.
Although this initiative deserves approval, the current text of the draft law proves that the judgment of the Tribunal will be implemented only to a limited extent. It ignores the request made in the petition and lowers the statutory standard of protection of the right to conscientious objection.
First of all, it is questionable that healthcare entities (e.g., manager of hospitals) would be obliged to indicate real possibilities of obtaining a service refused by a physician or nurse (midwife), and, in the case of a laboratory diagnostician, to perform a service. This is contrary to freedom of conscience, which means, as noted by the Constitutional Tribunal, protection from conduct “which indirectly leads to an unacceptable ethical effect, [and] in particular [protection] from coercion to cooperate in achieving an immoral goal” (e.g., from the obligation to inform a patient who can perform an abortion and where it can be performed). At the same time, the draft law questions the so-called institutional conscience clause, which the Parliamentary Assembly of the Council of Europe requested to respect in Resolution no. 1763 of 7 October 2010.
Keywords:
conscientious objection, conscience clause, freedom of conscience, medical professions, supremacy of the constitutionReferences
Bosek, Leszek. 2011. „Klauzula sumienia”, W: Prawo wobec medycyny i biotechnologii. Zbiór orzeczeń z komentarzami, red. Marek Safjan. Warszawa: Wolters Kluwer.
Bosek, Leszek. 2014a. „Prawo osobiste do odmowy działania sprzecznego z własnym sumieniem – na przykładzie lekarza”. Forum Prawnicze 1: 14-25.
Bosek, Leszek. 2014b. „Problem zakresowej niekonstytucyjności art. 39 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 87-103. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Głusiec, Waldemar, Elżbieta Puacz. 2014. „Sprzeciw sumienia w zawodzie diagnosty laboratoryjnego. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 227-234. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Johann, Wiesław, Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska. 1999. „Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym – status jednostki”. W: Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym, XI Konferencja Europejskich Sądów Konstytucyjnych, Warszawa 16-20 maja 1999. „Biuletyn Trybunału Konstytucyjnego”, numer specjalny.
Kubiak, Rafał. 2014. Prawo medyczne. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Nawrot, Oktawian. 2014. „Prawa człowieka, sprzeciw sumienia i państwo prawa”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub
Pawlikowski, Marta Ordon, 105-116. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Nawrot Oktawian. 2016. „Glosa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2015 (sygn. akt K 12/14)”. Przegląd Sejmowy 4: 138-148.
Olszówka, Marcin. 2016. „Objaśnienia do art. 53 Konstytucji RP”. W: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1-86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 649-683. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Olszówka. Marcin. 2019a. "Gwarancje i istota prawa do sprzeciwu sumienia." W: Klauzula sumienia. Perspektywa prawnoporównawcza, red. Grzegorz Blicharz, Maciej Delijewski, 57-92. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
Olszówka, Marcin. 2019b. „Klauzula sumienia w polskim prawie – uwagi de lege lata i de lega ferenda”. W: Klauzula sumienia. Perspektywa prawnoporównawcza, red. Grzegorz Blicharz, Maciej Delijewski, 217-274. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
Orzeszyna, Krzysztof. 2017. „Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia”. Medyczna Wokanda 9: 17-29.
Pawlikowski, Jakub. 2011. „Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej. Rezolucja nr 1763 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z dnia 7 października 2010 r.”. Studia z Prawa Wyznaniowego 14: 313-338.
Pawlikowski Jakub. 2014. „Spór o klauzulę sumienia z perspektywy celów medycyny i etyki lekarskiej”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 145–171. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Prusak, Małgorzata. 2015. Sprzeciw sumienia farmaceutów. Aspekty etyczne, teologiczne i prawne. Kraków: Wydawnictwo św. Stanisława BM.
Prusak, Małgorzata. 2018. Bioetyka dla farmaceuty, Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Roszkiewicz, Janusz. 2018. „Spółka prawa handlowego jako podmiot wolności sumienia”. W: Wolność religijna. Wybrane zagadnienia, red. Waldemar Cisło, Marcin Olszówka, Wojciech Sadłoń, 164-193. Warszawa: Pomoc Kościołowi w Potrzebie, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, Instytut Ordo Iuris.
Szczucki, Krzysztof. 2009. „Klauzula sumienia – uwagi de lege lata i de lege ferenda”. Studia Iuridica 50: 167-176.
Szczucki, Krzysztof. 2015. Prokonstytucyjna wykładnia prawa karnego. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Skwarzyński, Michał. 2013a. „Sprzeciw sumienia w adwokaturze”. W: Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, red. Artur Mezglewski, Anna Tunia, 201-220. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Skwarzyński, Michał. 2013b. „Sprzeciw sumienia w europejskim i krajowym systemie ochrony praw człowieka”. Przegląd Sejmowy 6: 9-27.
Skwarzyński, Michał. 2016. „Korzystanie ze sprzeciwu sumienia w kontekście zasady równouprawnienia i kryterium zawodu”. Studia z Prawa Wyznaniowego 19: 63–88.
Szydło Marek. 2016. „Objaśnienia do art. 31 ust. 3 Konstytucji RP”. W: Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1-86, red. Marek Safjan, Leszek Bosek, 770-818. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Waszczuk-Napiórkowska, Jolanta. 2012. „Opinia prawna na temat klauzuli sumienia lekarzy, farmaceutów oraz pielęgniarek w prawie włoskim”. Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych 3: 257-268.
Zoll, Andrzej. 2014a. „Charakter prawny klauzuli sumienia”. Medycyna Praktyczna 1: 99-103, 116.
Zoll, Andrzej. 2014b. „Klauzula sumienia”. W: Sprzeciw sumienia w praktyce medycznej – aspekty etyczne i prawne, red. Piotr Stanisz, Jakub Pawlikowski, Marta Ordon, 77-85. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Lazarski University
Dr, Katedra Prawa Administracyjnego, Konstytucyjnego i Prawa Pracy, Wydział Prawa i Administracji, Uczelnia Łazarskiego, ul Świeradowska 43, 02-662 Warszawa
https://orcid.org/0000-0001-8280-5088License
- According to the Act of 4 February 1994 on copyright and related rights, the author of a publication transfers to the publisher the proprietary copyright of his or her work in all fields of exploitation known on the date of concluding an agreement with the publisher.
- Texts submitted for publication in Studia z Prawa Wyznaniowegocannot infringe the copyright of third parties. The author declares the originality of his or her publication when completing a declaration and signing a publishing agreement.
- Authors are permitted to post the publisher's version of their work online (e.g. in institutional repositories, academia.edu, researchgate.net or on their website) after its initial publication in this journal.
- With the consent of the editors, texts published in Studia z Prawa Wyznaniowego can be republished in other publications (provided that their original place of publication is acknowledged).
- This is an open access journal which means that all content is freely available without charge to the user or his/her institution. Users are allowed to read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of the articles, or use them for any other lawful purpose, without asking prior permission from the publisher or the author.
