W sprawie ustawowego zakazania dzieciom przystępowania do spowiedzi świętej
Abstrakt
Na kanwie odrzuconej w kwietniu 2025 r. przez Sejmową komisję petycji „w sprawie zakazu spowiadania dzieci” Autor rozważa dopuszczalność prawnego zabronienia małoletnim przystępowania do sakramentu pokuty i pojednania. Wskazuje, że spowiedź stanowi przedmiot prawnie chronionej wolności religii, a jej organizowanie i sprawowanie należy do spraw własnych Kościoła objętych zakresem autonomii związków wyznaniowych. Przekonuje, że ustawowe zakazanie spowiadania dzieci nie spełnia wymogów proporcjonalności ingerencji władzy publicznej w wolność religii małoletnich i prawo rodziców do kierowania ich wychowaniem. Twierdzi, że karygodne, skandaliczne, lecz pojedyncze przypadki seksualnego wykorzystania dzieci przez duchownych w związku z sakramentem pokuty nie uzasadniają twierdzenia, jakoby uczestnictwo w spowiedzi było generalnie zagrożeniem dla dobra małoletnich. Studium orzecznictwa pokazuje, że nawet w jednostkowych sprawach sporów rodzicielskich sądy rzadko decydują o zabronieniu dzieciom przystępowania do sakramentów, co tym bardziej przemawia za tym, że powszechny ustawowy zakaz spowiedzi dzieci jest niedopuszczalny. Prawo reglamentujące praktyki religijne dzieci jest współcześnie udziałem wyłącznie państw autorytarnych. W ocenie Autora procedowanie petycji tak ewidentnie sprzecznej z Konstytucją RP i prawem międzynarodowym przy braku reakcji Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Obywatelskich i doktryny prawniczej oraz aprobacie znacznej części mediów może być zwiastunem represji wobec osób wierzących w nieodległej przyszłości.
Słowa kluczowe:
spowiedź dzieci, sprawy własne Kościoła, dobro małoletniego, zasada proporcjonalności, wolność religii, praktyki religijne, wolność sumienia i wyznaniaBibliografia
Bartkowski, John, Xiaohe Xu, Martin Levin. 2008. „Religion and Child Development: Evidence from the Early Childhood Longitudinal Study”. Social Science Research 37(1): 18–36. (Crossref)
Beattie, Tina. 2020. „Human Dignity and Rights in the Context of Gender and the Sacramental Priesthood”. Interdisciplinary Journal for Religion and Transformation in Contemporary Society 6(1): 140–157. (Crossref)
Brataniec, Katarzyna. 2019. „Współczesny islam w Azerbejdżanie – ciągłość czy zmiana w kontekście praw człowieka”. Krakowskie Studia Międzynarodowe 4: 115–130.
Burzyńska-Wentland, Lidia. 2019. „Ograniczanie praktyk religijnych i rugowanie wartości chrześcijańskich z życia uczniów i ich rodzin przez władze oświatowe w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Wspomnienia nauczycieli”. Przegląd Religioznawczy 3: 57–76.
Chen, Ying, Tyler VanderWeele. 2018. „Associations of Religious Upbringing with Subsequent Health and Well-Being From Adolescence to Young Adulthood: An Outcome-Wide Analysis”. American Journal of Epidemiology 11: 2355–2364. (Crossref)
Dawkins, Richard. 2006. The God Delusion. New York: Houghton Mifflin.
Fallaw, Ben. 2013. „The Seduction of Revolution: Anticlerical Campaigns against Confession in Mexico, 1914–1935”. Journal of Latin American Studies 1: 91–120. (Crossref)
Górski, Marcin. 2024. „Głos przeciwko ograniczeniu tajemnicy spowiedzi. Polemika z artykułem M. Matusiak-Frącczak, Ściganie i karanie przestępstw seksualnego wykorzystywania dzieci jako ograniczenie tajemnicy spowiedzi („Palestra” 2024/3, s. 56–67)”. Palestra 10: 28–37. (Crossref)
Grossmann, Stanisław. 2014. „Badania ks. prof. Józefa Krętosza nad najnowszymi dziejami Kościoła rzymskokatolickiego na kresach w odbiorze katowickiego środowiska kresowego”. Studia Pastoralne 10: 71–77.
Haliczer, Stephen. 1996. Sexuality in the Confessional. A Sacrament Profaned. New York: Oxford University Press. (Crossref)
Hardon, John. 1972. „First Confession: An Historical and Theological Analysis”. Église et Théologie 3(1): 69–110.
Holden, George, Paul Williamson. 2014. „Religion and Child Well-Being”. W: Handbook of Child Well-Being. Theories, Methods and Policies in Global Perspective, red. Asher Ben-Arieh, Ferran Casas, Ivar Frønes, Jill Korbin, 1137–1169. Dordrecht: Springer. (Crossref)
Irvin, Dale. 2023. „Decolonizing Churches and the Right to the Sacrament”. W: Decolonial Horizons. Reimagining Theology, Ecumenism and Sacramental Praxis, red. Raimundo Barreto, Vladimir Latinovic, 247–264. Cham: Palgrave Macmillan. (Crossref)
Jacobs, Allan, Kavita Arora. 2018. „When May Government Interfere with Religious Practices to Protect the Health and Safety of Children?”. Ethics, Medicine and Public Health 5: 86–93. (Crossref)
Klejnowska, Monika. 2004. Oskarżony jako osobowe źródło informacji o przestępstwie. Kraków: Zakamycze.
Knoppek, Krzysztof. 2016. „Duchowny jako świadek”. W: System Prawa Procesowego Cywilnego, t. 2, cz. II: Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, red. Tadeusz Ereciński, Tadeusz Wiśniewski, 358–364. Warszawa: Wolters Kluwer.
Kudła, Weronika, Tomasz Huzarek, Maciej Duda (red.). 2023. Wolność religijna i inne prawa człowieka: zagrożenia i trendy. [b.m.]: Laboratorium Wolności Religijnej.
Kuźmicka-Sulikowska, Joann, Piotr Machnikowski. 2010. „Cywilne prawo – czynności prawne – nabywanie nieruchomości przez kościelną osobę prawną – przedstawicielstwo – Konkordat. Glosa do uchwały SN z dnia 19 grudnia 2008 r., III CZP 122/08”. Orzecznictwo Sądów Polskich 2: 114–132.
Langlaude, Sylvie. 2007. The Right of the Child to Religious Freedom in International Law. Leiden–Boston: Martinus Nijhoff Publishers. (Crossref)
Maroń, Grzegorz. 2018. Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Maroń, Grzegorz. 2021. „Polskie prawodawstwo ograniczające wolność religijną w okresie pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 a standardy państwa prawa – wybrane zagadnienia”. Przegląd Prawa Publicznego 1: 33–49.
Maroń, Grzegorz. 2024. „Religijne wychowanie dziecka jako przedmiot rozstrzyganego sądownie sporu pomiędzy rodzicami”. Studia z Prawa Wyznaniowego 27: 21–45. (Crossref)
Mazur, Marcin. 2019. „Zawarcie związku małżeńskiego przez i z osobami pozbawionymi wolności w jednostkach penitencjarnych”. Prokuratura i Prawo 1: 121–140.
Newland, Elizabeth. 2023. „Extreme Religion, Extreme Beliefs: Comparing the Role of Children’s Rights in Extremist Religions Versus Extremist Cults (QAnon)”. Children’s Legal Rights Journal 42(2): 121–141.
Ożóg, Michał. 2021. „Zwalczanie chorób zakaźnych w stanie epidemii oraz w stanie klęski żywiołowej a realizacja wolności sumienia i religii w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku i ustawodawstwa”. Studia z Prawa Wyznaniowego 24: 327–357. (Crossref)
Palomino Lozano, Rafael. 2019. „Sigilo de confesión y abuso de menores”. Ius Canonicum 59(118): 767–809. (Crossref)
Pastuszko, Marian. 1999. Sakrament pokuty i pojednania. Kielce: Jedność.
Powell, David. 1989. „Religion and Youth in the Soviet Union”. W: Politics and the Soviet System, red. Thomas Remington, 29–55. New York: Palgrave Macmillan. (Crossref)
de Pree, Joanna. 2019. Wolność myśli, sumienia i wyznania dziecka jako fundamentalne prawo człowieka. Warszawa: C.H. Beck.
Rakoczy, Bartosz. 2003a. „Glosa do wyroku SN z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 88/00”. Orzecznictwo Sądów Polskich 9: 491–495.
Rakoczy, Bartosz. 2003b. „Tajemnica spowiedzi w polskim postępowaniu cywilnym, karnym i administracyjnym”. Przegląd Sądowy 11–12: 126–138.
Rakoczy, Bartosz. 2008. Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polsce. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
Sitarz, Mirosław. 2021. „The Right of Christ’s Faithful to the Holy Sacraments During Pandemic Conditions”. Teka Komisji Prawniczej PAN – Oddział w Lublinie 14(1): 337–344. (Crossref)
Skwarzyński, Michał. 2019. „Spowiedź jako przedmiot ochrony prawa człowieka do wolności sumienia i religii spowiednika”. W: Prawo do prywatności w Kościołach i innych związkach wyznaniowych. Od tajemnicy duszpasterskiej do ochrony danych osobowych, red. Tadeusz J. Zieliński, Michał Hucał, 223–238. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Sobczak, Jacek, Witold Sobczak. 2020. „Artykuł 10 KPP”. W: Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, red. Andrzej Wróbel. Warszawa: C.H. Beck.
Szymański, Józef. 2003. „Ateizacja dzieci i młodzieży w sowieckim systemie edukacji: (obwód winnicki na Podolu 1944–1964)”. Ateneum Kapłańskie 140(3): 489–503.
Świto, Lucjan. 2024. „Odpowiedzialność diecezji i parafii za delikty popełnione przez duchownego wobec małoletniego. Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2022 roku (II CSKP 466/22)”. Studia z Prawa Wyznaniowego 27: 347–360. (Crossref)
Thompson, Keith. 2017. „Should Religious Confession Privileg Be Abolished in Child Abuse Cases? Do Child Abusers Confess Their Sins?”. The Western Australian Jurist 8: 95–136.
Tierney, Terence. 1977. „The Right of the Faithful to the Sacraments”. The Catholic Lawyer 23(1): 57–68.
Tomkiewicz, Małgorzata. 2012. „«Tajemnica spowiedzi» i «tajemnica duszpasterska» w procesie karnym”. Prokuratura i Prawo 2: 50–64.
Wenzel-Teuber, Katharina. 2019. „Dokąd zmierza chińska polityka religijna?”. Chiny Dzisiaj. Informacje o Religii i Chrześcijaństwie w Chinach 2: 18–20.
Wielec, Marcin. 2012. Zakaz dowodowy tajemnicy spowiedzi w postępowaniu karnym. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
Wielec, Marcin. 2016. „Spowiedź osób tymczasowo aresztowanych jako wyraz realizacji zasady wolności sumienia i religii versus unormowania k.p.k i k.k.w.”. W: Wolność sumienia i religii osób pozbawionych wolności: aspekty prawne i praktyczne, red. Jerzy Nikołajew, Konrad Walczuk, 327–346. Warszawa–Siedlce: Wydawnictwo „Unitas”.
Wilk, Anna. 2022. „Prawne i kryminologiczne aspekty przestępczości seksualnej duchownych”. Problemy Prawa Karnego 6(1): 1–26. (Crossref)
Rzeszów University
Dr hab., prof. UR, Katedra Nauk Historyczno i Teoretyczno Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Grunwaldzka 13, 35-068 Rzeszów
https://orcid.org/0000-0002-3861-9103Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
