Autonomia wspólnoty religijnej – głos w dyskusji w sprawie członkostwa osób małoletnich o ograniczonej zdolności do czynności prawnych w kolegialnych organach osób prawnych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
Dariusz Walencik
Opole University , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1027-3980
Katarzyna Pluta
Opole University , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6899-1574
Abstrakt
Autonomia wspólnot religijnych stanowi bezpośrednią wartość nie tylko dla wspólnoty jako takiej. Warunkuje również rzeczywiste korzystanie z prawa do wolności religii przez wszystkich jej członków. Tym samym kościół lub inny związek wyznaniowy, aby mógł prawidłowo i pełnowymiarowo funkcjonować, musi mieć możliwość korzystania z autonomii prawnej, której elementem może być także przyznanie w wewnętrznych regulacjach prawnych osobom małoletnim o ograniczonej zdolności do czynności prawnych biernego i czynnego prawa wyborczego do kolegialnych organów tej wspólnoty religijnej. Przyznanie małoletnim o ograniczonej zdolności do czynności prawnych praw wyborczych, a tym samym możliwości uczestnictwa w kolegialnych organach kościołów lub innych związków wyznaniowych, rodzi jednak szereg problemów praktycznych. Należą do nich np. ważność głosowań, ważność uchwał podjętych przez te organy, ewentualny wymóg uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego małoletniego czy zgody sądu, skuteczność czynności prawnych dokonanych przez kościelne osoby prawne. W niniejszym artykule kwestie te zostały podjęte w odniesieniu do konkretnej wspólnoty religijnej, a mianowicie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej i jego prawa wewnętrznego (kanonicznego). Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosku, że przepisy o ograniczonej zdolności do czynności prawnych małoletnich mają głównie charakter ochronny. Skoro – poza kilkoma wyjątkami – małoletni o ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie może samodzielnie zajmować się własnymi sprawami majątkowymi, to tym bardziej nie jest w stanie racjonalnie zarządzać cudzymi sprawami jako piastun organów Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego albo innych kościelnych osób prawnych. Tym samym de lege lata najkorzystniejszym rozwiązaniem wydaje się wprowadzenie przy wskazanych kolegialnych organach tegoż Kościoła albo innych kościelnych osób prawnych jednostek o charakterze konsultacyjno-doradczym składających się z osób małoletnich, które nie ukończyły 18 lat, lecz ukończyły lat 14. Niemniej koncepcja przyznania tym osobom praw wyborczych w określonym zakresie zasługuje na uwagę jako postulat de lege ferenda.
Słowa kluczowe:
autonomia kościołów i innych związków wyznaniowych, kościelne osoby prawne, organy kolegialne, małoletni, ograniczona zdolność do czynności prawnych, Kościół Ewangelicko-AugsburskiBibliografia
Antoszek, Piotr. 2009. Cywilnoprawny charakter uchwał wspólników spółek kapitałowych. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Bąkowski, Tomasz. 2003. „Komentarz do § 137”. W: Zasady techniki prawodawczej. Komentarz do rozporządzenia, red. Jarosław Warylewski, 463–465. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC.
Borecki, Paweł. 2012. „Autonomia kościołów i innych związków wyznaniowych we współczesnym prawie polskim”. Studia z Prawa Wyznaniowego 15: 85–109.
Borecki, Paweł. 2018a. „Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 15 września 2017 r. (III CSK 241/16) – przyjęcie w poczet członków gminy wyznaniowej żydowskiej”. Radca Prawny 1: 127–139.
Borecki, Paweł. 2018b. „W sprawie autonomii i niezależności związku wyznaniowego – uwagi na tle postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 12.05.2016 r., IV CSK 529/15”. Polski Proces Cywilny 1: 88–100.
Brzozowski, Wojciech. 2010. Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Brzozowski, Wojciech. 2018. „Członkostwo w związku wyznaniowym. Glosa do wyroku SN z dnia 15 września 2017 r., III CSK 241/16”. Przegląd Sądowy 4: 96–103.
Cupriak, Jakub. 2014. „Związek wyznaniowy”. W: Leksykon prawa wyznaniowego. 100 podstawowych pojęć, red. Artur Mezglewski, 586–588. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Grzybowski, Stefan. 1985. „Ograniczona zdolność do czynności prawnych”. W: System prawa cywilnego. T. 1: Część ogólna, red. Witold Czachórski, Stefan Grzybowski, 341–349. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Haberko, Joanna. 2013. „Dziecko jako pełnomocnik rodzica”. Przegląd Sądowy, 7/8: 51–63.
Hadrowicz, Edyta. 2020. Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Jabłońska, Paulina. 2022. Wolność sumienia i wyznania osoby małoletniej w Polsce w latach 1918–2015. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.
Kabza, Jakub. 2017. „Komentarz do art. 9 ustawy”. W: Prawo Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Komentarz, red. Jakub Cebula, 40–45. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Kroczek, Piotr. 2017. Prawo wewnętrzne związków wyznaniowych w perspektywie organów władzy publicznej. Klauzule generalne. Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Wydawnictwo Naukowe. (Crossref)
Mezglewski, Artur. 2011. „Zarządzanie własnymi sprawami”. W: Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz, Prawo wyznaniowe, 219–223. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Misztal-Konecka, Joanna. 2017. „Postępowanie cywilne – droga sądowa – sprawa cywilna – niedopuszczalność kontroli sądowej w odniesieniu do kwestii wewnętrznej związku wyznaniowego”. Orzecznictwo Sądów Polskich 6: 59–74.
Ochmann, Paweł. 2018. „Rozważania na temat charakteru prawnego uchwały spółki kapitałowej”. Zeszyty Prawnicze 18(4): 109–152. https://doi.org/10.21697/zp.2018.18.4.05. (Crossref)
Pietrzak, Michał. 2005. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.
Pinior, Piotr. 2019. Podejmowanie uchwał wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Plisiecki, Marek. 2013. Wyznaniowa osoba prawna w prawie polskim. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Radwański, Zbigniew, Adam Olejniczak. 2021. Prawo cywilne. Część ogólna. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Sarnecki, Paweł. 2007. Prawo o stowarzyszeniach. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Suski, Paweł. 2018. Stowarzyszenia i fundacje. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Walencik, Dariusz. 2013. „Prawo kanoniczne (wewnętrzne) związków wyznaniowych a prawo polskie”. Przegląd Sądowy 5: 11–25.
Walencik, Dariusz. 2024. „Nadmiarowe wymogi rejestracji, członkostwa oraz obejmowania kierowniczych stanowisk w kościołach i innych w związkach wyznaniowych jako nieuprawnione ograniczenia uzewnętrzniania religii”. W: Ograniczenia wolności religijnej w przestrzeni publicznej. T. 2, red. Marek Bielecki, 143–182. Warszawa: Centrum Badań Polityki Europejskiej.
Wierczyński, Grzegorz. 2016. Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Wolter, Aleksander. 1963. Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wolter, Aleksander, Jerzy Ignatowicz, Krzysztof Stefaniuk. 2018. Prawo cywilne. Zarys części ogólnej. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Wronkowska, Sławomira, Maciej Zieliński. 2021. Komentarz do zasad techniki prawodawczej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Zieliński, Tadeusz. 2007. „Pojęcie religii, wyznania, związku wyznaniowego i kościoła w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Prawo i Religia 1: 29–53.
Ziemianin, Bronisław. 2014. „Charakter prawny uchwał kolegialnych organów osób prawnych”. Przegląd Prawa Handlowego 9: 46–49.
Opole University
Dr hab., prof. UO, Zespół Badawczy Prawa Wyznaniowego „Law & Religion”, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Opolski, ul. Katowicka 87a, 45-060 Opole
https://orcid.org/0000-0002-1027-3980Opole University
Dr, Zespół Badawczy Prawa Wyznaniowego „Law & Religion”, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Opolski, ul. Katowicka 87a, 45-060 Opole
https://orcid.org/0000-0001-6899-1574Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
