Odwołania do Boga w konstytucjach państw współczesnych. Studium komparatystyczne
Abstrakt
W artykule przedstawiono rezultaty ilościowo-jakościowego komparatystycznego studium konstytucji państw współczesnych pod kątem obecności w nich bezpośrednich odniesień do Boga. Odwołania do Boga występujące w ustawach zasadniczych blisko 2/3 państw globu posiadają różną postać językową i pełnią kilka funkcji. Najczęściej przybierają formę invocatio lub nominatio Dei w preambułach oraz pojawiają się w rotach przysięgi funkcjonariuszy publicznych, rzadziej są natomiast udziałem innych postanowień konstytucji, np. tych określających oficjalne symbole państwowe, jak flaga, hymn czy godło. Odwołania do Boga w ustawach zasadniczych nie mają wymiaru teologicznego, lecz stanowią przejaw responsywności ustrojodawcy wobec przekonań i wierzeń obywateli o Bogu. W ocenie autora, decyzja o zamieszczeniu, niezamieszczeniu lub usunięciu odniesienia do Boga w konstytucji powinna stanowić wypadkową ewoluującej doniosłości sfery sacrum dla społeczeństwa danego państwa jako politycznego suwerena.
Słowa kluczowe:
Bóg, konstytucja, komparatystyka, kulturowy wymiar prawa, prawo wyznaniowe, prawo konstytucyjne, aksjologia prawa, Invocatio DeiBibliografia
Bała Paweł. 2010. Pod wezwaniem Boga czy Narodu? Religia a ustrój – studium przypadku polskich konstytucji. Warszawa: Wydawnictwo von Borowiecky.
Bała, Paweł. 2011. „Invocatio Dei w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. w perspektywie porównawczej i historycznej”. Studia Erasmiana Wratislaviensia 5: 305-333.
Bar, Wiesław. 2004. „Kwestie wyznaniowe w konstytucjach Ameryki łacińskiej i Karaibów”. W: Prawo wyznaniowe w systemie prawa polskiego. Materiały I Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 14–16 stycznia 2003), 158-190, red. Artur Mezglewski. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Berger, Peter. 2008. The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics. Washington: Ethics and Public Policy Center.
Borecki, Paweł. 2017. „Znamiona państwa wyznaniowego – uwagi na kanwie dorobku współczesnego konstytucjonalizmu”. Studia z Prawa Wyznaniowego 20: 223-248.
Brining, Margaret, Steven Nock. 1999. „Convenant and Contract”. Regent University Law Review 12: 9-26.
Brzozowski, Wojciech. 2010. Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP. Warszawa: Wolters Kluwer.
Casanova, José. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Derlatka, Marek. 2018. „Konstytucyjność zakazu odmowy świadczenia z art. 138 k.w. – na marginesie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2018 r., sygn. II KK 333/17”. Prokuratura i Prawo 12: 119-124.
Domingo, Rafael. 2014. „The Metalegal God”. Ecclesiastical Law Journal 16(2): 147-167.
Domingo, Rafael. 2016. God and the Secular Legal System. New York: Cambridge University Press.
Grześkowiak, Alicja. 1996. Imię Boga w Konstytucji. Częstochowa: Tygodnik Katolicki Niedziela.
Henry, Eron. 2018. Constitutionally Religious: What the Constitutions of 180 Countries Say About Religion and Relief. Alexandria: b.w.
Iban, Iván. 2013. „God in Constitutions and Godless Constitutions”. W: Law, Religion, Constitution: Freedom of Religion, Equal Treatment, and the Law, ed. Cole Durham, Ferrari Silvo, Cianitto Cristina, Thayer Donlu, 37-55. Farnham: Ashgate.
Krukowski, Józef. 1996. „«Invocatio Dei» w konstytucjach współczesnych państw demokratycznych. Refleksja w związku z debatą nad projektem Konstytucji RP”. Ethos: Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL 3/4: 202-214.
Łączkowski, Wojciech. 2006. „«Bezstronność» władz publicznych”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2: 209-219.
Mack, Michelle. 1999. „Religious Human Rights and the International Human Rights Community: Finding Common Ground – Without Compromise”. Notre Dame Journal of Law, Ethics & Public Policy 13(2): 455-497.
Małajny, Ryszard. 2007. „III Rzeczpospolita państwem quasi-wyznaniowym (10 lat obowiązywania konfesyjnych postanowień Konstytucji z 1997 r.”. W: Dziesięć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, red. Ewa Gdulewicz, Halina Zięba-Załucka, 184-199. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Mariański, Janusz. 2013. Sekularyzacja. Desekularyzacja. Nowa duchowość. Studium socjologiczne. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Maroń, Grzegorz. 2012. „Instytucja przysięgi głowy państwa w państwach europejskich”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 1: 151-178.
Maroń, Grzegorz. 2014. „Bóg w polskim porządku prawnym”. Przegląd Prawa Wyznaniowego 6: 57-76.
Maroń, Grzegorz. 2015. „Responsywność porządku prawnego wobec tożsamości religijnej obywateli jako czynnik sprzyjający jego społecznej legitymizacji”. Przegląd Prawa Publicznego 7-8: 209-220.
Maroń, Grzegorz. 2017. „Konstytucyjność aktów ceremonialnego deizmu w świetle orzecznictwa sądów USA”. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 3: 31-51.
Maroń, Grzegorz. 2018. Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Neo, Jaclyn. 2017. „Express Recognition of Deity in Constitutions”. W: Max Planck Encyclopedia of Comparative Constitutional Law, ed. Rainer Grote, Frauke Lachenmann, Rüdiger Wolfrum. Oxford: Oxford University Press.
Nikołajew, Jerzy. 2015. „Konstytucja Islamskiej Republiki Iranu. Zagadnienia wyznaniowe”. Nurt SVD 2: 191-212.
Schmid, Konrad. 2004. „In the Name of God? The Problem of Religious or Non-religious Preambles to State Constitutions in Post-atheistic Contexts”. Religion in Eastern Europe 24: 19-32.
Temperman, Jeroen. 2010. State-Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Leiden-Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
Uniwersytet Rzeszowski
Dr hab., prof. UR, Katedra Nauk Historyczno i Teoretycznoprawnych, Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Rzeszowski, ul. Grunwaldzka 13, 35-068 Rzeszów
https://orcid.org/0000-0002-3861-9103Licencja
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
