Sporne świątynie katolickie w Gruzji i polityka restytucyjna: mniej równi niż inni
Ketevan Bakhtadze
Sulkhan-Saba Orbeliani University , Gruzjahttps://orcid.org/0009-0007-6367-9822
Dimitry Gegenava
Sulkhan-Saba Orbeliani University , Gruzjahttps://orcid.org/0000-0003-3269-3924
Abstrakt
Po upadku reżimu totalitarnego i odzyskaniu niepodległości Gruzja musiała stawić czoła konsekwencjom antyreligijnej polityki Związku Radzieckiego. Dodatkowe komplikacje zostały wywołane przez szybkie i często nieprzemyślane decyzje dotyczące restytucji budynków sakralnych skonfiskowanych w okresie okupacji. W ostatnich latach Związku Radzieckiego oraz w pierwszych latach niepodległości najpierw władze sowieckie, a następnie również władze gruzińskie przekazały Gruzińskiemu Kościołowi Prawosławnemu nie tylko świątynie prawosławne, lecz także obiekty sakralne, do których roszczenia zgłaszały inne związki wyznaniowe. Chodzi m.in. o sześć katolickich świątyń, o których zwrot do gruzińskiego rządu wystąpiła zarówno Administratura Apostolska Kaukazu, jak i sama Stolica Apostolska. Brak spójnej polityki restytucyjnej i stale podejmowane próby utrzymania status quo powodują, że kwestia ta pozostaje nierozwiązana, a sporne świątynie pozostają źródłem napięć pomiędzy zainteresowanymi kościołami i wspólnotami wiernych. W niniejszym artykule podjęto się analizy problematycznych kwestii związanych z własnością spornych świątyń, biorąc pod uwagę zarówno aspekty historyczne, jak i prawne. Analizie poddano też gruzińskie doświadczenia z restytucją mienia sakralnego. Biorąc pod uwagę perspektywę prawnoporównawczą, odniesiono się przy tym do doświadczeń innych państw, których uwzględnienie może się przyczynić do wypracowania w Gruzji ostatecznego, sprawiedliwego rozwiązania sporów o restytucję mienia sakralnego. Jest ono bardzo potrzebne ze względu na fakt, że niektóre ze spornych świątyń znajdują się w opłakanym stanie, ulegając z upływem czasu dalszej degradacji, a istniejąca sytuacja wymaga pilnej interwencji władz państwowych.
Słowa kluczowe:
Kościół Katolicki, Gruzja, sporne świątynie, polityka restytucyjnaBibliografia
Aptsiauri, Goga. 2011. What Will Happen to the “French” Church in Gori? (19 July 2011). https://www.radiotavisupleba.ge/a/24269971.html [accessed: 25 April 2025].
Bardavelidze, Nugzar. 2018. “K’atolik’e ek’lesia sakartveloshi: meotse sauk’unis bolo atts’leulebis kronik’a.” In: Catholic Heritage in Georgia, vol. 1, ed. Merab Ghaghanidze, 229–236. Tbilisi: Sulkhan-Saba Orbelinani University Press.
Bardavelidze, Nugzar. 2020. “K’atolik’e ek’lesia sakartveloshi (sabch’ota p’eriodi 1921–1991).” Saba 11: 16–17. https://www.catholic.ge/_files/ugd/4f5823_b87884539fd24cc8b872eab458f0110b.pdf [accessed: 28 April 2025].
Begishvili, Levan. 2018. “K’atolik’obis ist’oriis shesakheb imeretshi.” In: Catholic Heritage in Georgia, vol. 1, ed. Merab Ghaghanidze, 114–130. Tbilisi: Sulkhan-Saba Orbeliani University Press. https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/283052/1/Katolikuri_Memkvidreoba_Saqartveloshi.pdf [accessed: 28 April 2025].
Bejtja, Saida, Dritan Bejtja. 2015. “Comparative Study in Central and Eastern Europe Regarding Restitution/Compensation Process.” European Journal of Economics and Business Studies 1(1): 31–45. https://doi.org/10.26417/ejes.v1i1.p31-45.
Bochoridze, Giorgi. 1992. Mogzauroba samtskhe-javakhetshi. Tbilisi: Metsniereba Publishing.
Chitanava, Ekaterine, Nana Chabukiani. 2014. Assessment of the Needs of Religious Organizations in Georgia. Tbilisi: Tolerance and Diversity Institute. https://tdi.ge/sites/default/files/assessment_of_the_needs_of_religious_organizations_in_georgia_tdi.pdf [accessed: 28 April 2025].
Csongor, Kuti. 2009. Post-Communist Restitution and the Rule of Law. Budapest: Central European University Press.
Esanu, Nicolae, Jan Velaers, Ben Vermeulen. 2019. Opinion on the Draft Law on Freedom of Religion or Beliefs and Legal Status of Religious Communities, Opinion No. 953/2019, CDL-AD(2019)010, European Commission for Democracy through Law (Venice Commission), Strasbourg, 24 June 2019. https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2019)010-e [accessed: 28 April 2025].
Gavtadze, Mariam, Saba Elizbarashvili, Manuchar Tsetskhladze, Mariam Mindiashvili. 2022. Freedom of Religion and Belief in Georgia. Tbilisi: Tolerance and Diversity Institute. https://tdi.ge/sites/default/files/tdi_forb_report_2022_eng.pdf [accessed: 28 April 2025].
Gegenava, Dimitry. 2023. “The 2003 Draft Agreement between the Holy See and Georgia and Future Prospects for Cooperation.” Studia z Prawa Wyznaniowego 26: 133–146. https://doi.org/10.31743/spw.16494.
Kutateladze, Manana. 2019. K’atolik’oba sakartveloshi: latinuri ts’esi. Tbilisi.
Minarik, Pavol. 2017. “Church-State Separation and Church Property Restitution in the Czech Republic.” Society 54(5): 459–465.
Natsvlishvili, Natia. 2015. “Catholic Churches in Georgia: Builders and Benefactors (the 19th and Early 20th Centuries).” Kadmos. A Journal of the Humanities 7: 7–34. https://doi.org/10.32859/kadmos/7/7-34.
Natsvlishvili, Natia. 2019. K’atolik’uri ek’lesiebi sakartveloshi: ist’oria da arkit’ekt’ura. Tbilisi: Ilia State University. https://eprints.iliauni.edu.ge/10251/2/ნათია%20ნაცვლიშვილი.pdf [accessed: 28 April 2025].
Noniashvili, Giorgi. 2020. Restitution Policy in Georgia. Tbilisi: Tolerance and Diversity Institute. https://tdi.ge/sites/default/files/restitution_policy_in_georgia.pdf [accessed: 28 April 2025].
Norkus, Zenonas. 2023. “Property Restitution and Privatisation in the Baltic Restorations of Capitalism.” In: Zenonas Norkus. Post-Communist Transformations in Baltic Countries. Cham: Springer. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-031-39496-6_7 [accessed: 28 April 2025].
Ortiz, Jose A. 2000. “The Illegal Expropriation of Property in Cuba: A Historical and Legal Analysis of the Takings and a Survey of Restitution Legal Analysis of the Takings and a Survey of Restitution Schemes for a Post-Socialist Cuba.” Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review 22(3): 321–355. https://digitalcommons.lmu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1497&context=ilr [accessed: 28 April 2025].
Papuashvili, Nugzar. 2013. Simartlisa da samartlisatvis goris k’atolik’ur ek’lesiaze. Tbilisi: Sulkhan-Saba Orbeliani Teaching University. https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/21276/1/GorusKatolikuriEklesia.pdf [accessed: 28 April 2025].
Papuashvili, Nugzar. 2018. “Kutaisis k’atolik’uri ek’lesiis khelnats’erebi da khelnats’eri mishel van esbrok’is chanarti purtslit.” In: Catholic Heritage in Georgia, vol. 1, ed. Merab Ghaghanidze, 237–245. Tbilisi: Sulkhan-Saba Orbeliani University Press. https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/283052/1/Katolikuri_Memkvidreoba_Saqartveloshi.pdf [accessed: 28 April 2025].
Papuashvili, Nugzar. 2021. Ude da misi ek’lesia. Tbilisi: gamomtsemloba “universali”. https://books.google.ge/books/about/Ude_da_misi_eklesia.html?id=swOXzwEACAAJ&redir_esc=y [accessed: 28 April 2025].
Parulava, Rati, Basti Mgaloblishvili. 2016. Virgin Covered with Dust, 20 July 2016. https://liberali.ge/articles/view/23834/mtvrit-dafaruli-ghvtismshobeli [accessed: 25 April 2025].
Riegger, Maria. 2000. “Restitution of Property and Religious Discrimination in Eastern Europe.” Canada’s Journal on Refugees 19(1): 20–24. https://doi.org/10.25071/1920-7336.22068.
Saneblidze, Nana. 2016. Eligiuri umtsiresobebis k’ult’uruli memk’vidreobis mdgomareoba sakartveloshi. Tbilisi: Human Rights Center. http://www.humanrights.ge/admin/editor/uploads/pdf/angarishebi/hridc/religiur%20umciresobata%20kulturuli%20memkvidreoba-geo.pdf [accessed: 28 April 2025].
Sosiashvili, Giorgi. 2013. “Religiuri umtsiresobebi shida kartlshi XX sauk’unis I meotkhedshi.” In: Works of Georgian History TSU VIII, eds. T. Dunduа, A. Boshishvili. Tbilisi: Tbilisi State University Press.
Stan, Lavinia, Lucian Turcescu. 2011. Church, State, and Democracy in Expanding Europe. Oxford: Oxford University Press.
Surguladze, Kakhaber, Irakli Baramidze, Khatuna Diasamidze, Tatiana Kopaleishvili. 2022. K’atolik’oba da k’atolik’eebi sakartveloshi XIX–XXI ss. Tbilisi: Universali Publishing. https://iverieli.nplg.gov.ge/bitstream/1234/405665/1/KatolikobaDaKatolikeebiSakartveloshi.pdf [accessed: 28 April 2025].
Tamarashvili, Michael. 1902. Ist’oria k’atolik’obisa kartvelta shoris. namdvilis sabutebis shemot’anita da ganmart’ebit XIII sauk’unidgan vidre XX sauk’unemde. Tbilisi: Electric Printing House. https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/106028 [accessed: 28 April 2025].
Walencik, Dariusz. “Revindication of Religious Organizations’ Poperties in Poland: Thirty Years’ Experience of Building a Democratic State Ruled by Law”. Studia z Prawa Wyznaniowego 25: 5–41. https://doi.org/10.31743/spw.13879.
Zviadaze, Sophio, Mariam Shalvashvili, Nargiza Arjevanidze, Ruslan Baramidze, Teona Piranashvili, Mariam Begadze, Konstantine Chachibaia. 2020. K’vlevebis, angarishebisa da st’at’iebis k’rebuli. Tbilisi: Social Justice Center. https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/376039/1/ReligiaPoliticaDaSocialuriKonteqstebi.pdf [accessed: 28 April 2025].
Sulkhan-Saba Orbeliani University
MA, PhD Candidate at Sulkhan-Saba Orbeliani University, Faculty of Law, 3 Kalistrate Kutateladze Str., 0186, Tbilisi, Georgia
https://orcid.org/0009-0007-6367-9822Sulkhan-Saba Orbeliani University
Professor of Law and Vice-Rector of Sulkhan-Saba Orbeliani University, Faculty of Law, 3 Kalistrate Kutateladze Str., 0186, Tbilisi, Georgia
https://orcid.org/0000-0003-3269-3924Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
